Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej

Dział

Drzewa i krzewy

Ilość znalezionych haseł: 77

Drzewa i krzewy

borówka

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Vaccinium) rodzaj z rodziny  wrzosowatych (Ericaceae); ok. 300 gatunków, głównie na półkuli północnej w strefie arktycznej i umiarkowanej. W Polsce 4 gatunki i 1 mieszaniec międzygatunkowy. Borówka czarna (Vaccinium myrtillus L.) – krzewinka o pędach graniastych i liściach sezonowych, jajowatych lub eliptycznych; kwiaty pojedyncze o koronie beczułkowatej. Owoc – granatowoczarna, kulista jagoda. Powszechny gatunek w borach sosnowych, świerkowych, jodłowych oraz w zaroślach kosodrzewiny i w borówczyskach górskich. Borówka brusznica(Vaccinium vitis-idaea L.) – zawsze zielona krzewinka  o pędach obłych i liściach odwrotniejajowatych z podwiniętym brzegiem. Kwiaty 4-krotne, w gronach. Owoce czerwone. Występuje z reguły na siedliskach bardziej suchych niż borówka czarna. Borówka bagienna (Vaccinium uliginosum L.) – niski krzew o pędach obłych w młodości owłosionych. Liście odwrotniejajowate lub zaokrąglone, od spodu sinoniebieskie. Kwiaty pojedyncze lub w gronach, białe lub jasnoróżowe. Owoce granatowe z sinym nalotem; miąższ białawy. Występuje na torfowiskach wysokich i w borach bagiennych. Borówka halna (Vaccinium gaultherioides Bigelow) – diploid, gatunek wysokogórski podobny do borówki bagiennej, która jest tetraploidem. Bardzo rzadki mieszaniec borówki czarnej i brusznicy – Vaccinium ×intermedium Ruthe ma cechy pośrednie między tymi gatunkami.   

Zobacz więcej...

Drzewa i krzewy

brzoza

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Betula) rodzaj z rodziny  brzozowatych (Betulaceae); ok. 40 gatunków na półkuli północnej. W Polsce 4 szeroko ujmowane gatunki oraz kilka taksonów o trudnej do jednoznacznego ustalenia pozycji systematycznej. Brzoza brodawkowata (Betula pendula Roth) – drzewo do 30 m wys. Gałązki w koronach starych drzew zwisające. Korowina w pierwszych latach ciemna, później biała, u starszych drzew w nasadzie pnia gruba i głęboko podłużnie spękana i dlatego prawie czarna. Pędy roczne pokryte brodawkami (zwłaszcza u okazów młodych), bez owłosienia. Liście 3-7 cm dł. w zarysie trójkątne lub rombowe, zwykle z długo wyciągniętym i zaostrzonym wierzchołkiem oraz prostą lub klinowatą nasadą, na brzegach podwójnie piłkowane, nagie. Klapy boczne łusek owocowych zagięte ku dołowi. Zasięg eurosyberyjski obejmujący niemal całą Europę (bez południowych rejonów Hiszpanii, Włoch i Grecji oraz północno-wschodnich obszarów Półwyspu Skandynawskiego), zachodnią i środkową Syberię, a także Kaukaz, w górach do 2176 m n.p.m. W Polsce najbardziej pospolity gatunek brzozy, występujący przeważnie jako drzewo domieszkowe w borach (suchych i świeżych, rzadziej wilgotnych) oraz w ubogich zbiorowiskach lasów liściastych. Brzoza omszona (Betula pubescens Ehrh.) – drzewo do 30 m wysokości. Gałązki w koronach drzew wzniesione (nie zwisające).  Korowina dojrzałych okazów biała, często aż do nasady pnia, złuszczająca się okrężnie. Pędy roczne gęsto owłosione, bez brodawek. Liście jajowate lub romboidalnojajowate, z nasadą zaokrągloną, o brzegu nierównomiernie płytko piłkowanym, z kępkami włosków w kątach nerwów. Klapy boczne łusek owocowych najczęściej skierowane w bok lub lekko wzniesione do góry. Zasięg podobny jak gatunku poprzedniego, lecz sięga dalej na wschód (po wschodnią Syberię). W Polsce częsty w borach wilgotnych i bagiennych, znacznie rzadszy od brzozy brodawkowatej na siedliskach świeżych. W polskiej florze brzoza omszona reprezentowana jest przez dwa podgatunki: typowy występujący na nizinach – Betula p. subsp. pubescens (opis powyżej) i karpacki (brzoza karpacka) o pędach i liściach nagich, rosnący w Sudetach i Tatrach – Betula p. subsp. carpatica (Wild.) Asch. & Graebn. Brzoza niska (Betula humilis Schrank) – krzew do 2,5 m wysokości o miotełkowatych gałęziach. Pędy pokryte bardzo drobnymi brodawkami. Liście małe, 1-3 cm dł., jajowate lub okrągławe, na wierzchołku zaostrzone lub tępe,  o brzegach nieregularnie piłkowanych, obustronnie zielone i nagie lub tylko w młodości drobno omszone, zwłaszcza na nerwach. Owocostany krótkie, do 1 cm dł. Łuski owocowe z bocznymi klapami krótszymi od klapy środkowej. Zasięg borealno-euro-syberyjski, od północno-wschodnich Niemiec przez północną i wschodnią Polskę po wschodnią Syberię i północną Mongolię. Oderwane stanowiska w Alpach oraz we wschodnich i południowych Karpatach. W Polsce relikt późnoglacjalny, występujący głównie na torfowiskach niskich i przejściowych Pomorza, Podlasia i Lubelszczyzny oraz Wielkopolski i Białostocczyzny. Gatunek chroniony, lokalnie bardzo zagrożony z powodu osuszania siedlisk wilgotnych. Brzoza karłowata (Betula nana L.) –  niski krzew do 1,5 m wysokości. Pędy cienkie, młode omszone, starsze nagie i bez brodawek. Liście małe, do ok. 1,5 cm dł., okrągławe, karbowane lub tępo ząbkowane, młode lepkie i omszone pod spodem. Owocostany bardzo krótkie, do 1,2 cm dł., podniesione. Łuski owocowe z podniesionymi klapami bocznymi. Występowanie – arktyczne rejony Europy, Azji i Ameryki Północnej. W Europie poza zwartym zasięgiem także Alpy, Karpaty, i Środkowe Pogórze Niemieckie. W Polsce relikt glacjalny występujący na torfowiskach wysokich, w trzech rezerwatach: „Linie” koło Dąbrowy Chełmińskiej, „Topielisko” koło Zieleńca w Kotlinie Kłodzkiej i „Hala Izerska” koło Świeradowa. Gatunek chroniony. Brzoza ojcowska (Betula × oycoviensis Besser) – takson mieszańcowego pochodzenia (Betula pendula ×Betula szaferi) opisany z Hamerni koło Ojcowa, znany ze Skandynawii, Danii, Czech, Ukrainy i Rumunii; w Polsce potwierdzony ostatnio w Sudetach, w okolicach Krakowa, na Wyżynie Sandomierskiej i w Beskidzie Wyspowym. Gatunek chroniony. Brzoza Szafera (Betula szaferi Jentys-Szaferowa ex Staszk.) – jedna z form rodzicielskich brzozy ojcowskiej znaleziona w Dolinie Kobylańskiej koło Krakowa i na górze Skiełek w Beskidzie Wyspowym, opisana w randze gatunku w 1986 roku.   

Zobacz więcej...

Drzewa i krzewy

buk

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Fagus) rodzaj z rodziny bukowatych (Fagaceae) reprezentowany przez ok. 10 gatunków w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce 1 gatunek – buk pospolity, buk zwyczajny (Fagus sylvatica L.). Drzewo do 50 m wysokości. Korowina gładka, jednolicie popielatoszara. Pędy cienkie, zygzakowate, jasnobrązowe (ciemniejsze od strony nasłonecznionej), przy wierzchołku oraz w węzłach szaro owłosione. Pąki duże, wrzecionowate (kwiatowe szersze od liściowych), ostro zakończone, odstające od pędu. Łuski jasnobrązowe, w części wierzchołkowej ciemniejsze, pokryte szarymi, przylegającymi włoskami. Liście eliptyczne lub jajowate, 5-10 cm dł., na brzegu pofalowane i owłosione, całobrzegie lub słabo ząbkowane. Blaszki początkowo jasnozielone, obustronnie owłosione, później tylko z włoskami na nerwach po dolnej stronie, z wierzchu ciemnozielone i błyszczące. Kwiaty rozdzielnopłciowe, męskie w zwisających główkach, żeńskie zwykle po 2, wzniesione,  otoczone srebrzysto owłosioną okrywą. Owoce (orzeszki) trójgraniaste, po 2-3 w zdrewniałych, „kolczastych” okrywach (miseczkach) pękających 4 klapami. Zasięg obejmujący środkową, południową i zachodnią Europę. W południowej części zasięgu gatunek górski (do 2400 m n.p.m. na zboczach Etny), a w części północnej – nizinny. W Polsce północno-wschodnia granica zasięgu wzdłuż linii Węgorzewo - Olsztyn – Bydgoszcz – Poznań – Warszawa – Lublin – Tomaszów Lubelski. W górach do 1305 m n.p.m. (Babia Góra). Drzewo klimatu umiarkowanego o charakterze oceanicznym. Występuje na siedliskach żyznych i średnio żyznych, świeżych lub słabo wilgotnych. Tworzy lasy bukowe – żyzne i kwaśne buczyny górskie oraz niżowe.

Zobacz więcej...

Drzewa i krzewy

cyprysik

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Chamaecyparis) rodzaj z rodziny cyprysowatych (Cupressaceae) i podrodziny cyprysowych (Cupressoideae) obejmujący 6-7 gatunków występujących w Ameryce Północnej i wschodniej Azji. Do naszych lasów stosunkowo najczęściej wprowadzano dwa gatunki. Cyprysik Lawsona [Chamaecyparis lawsoniana  (A. Murray) Parl.] – drzewo do 50 m wysokości. Gałązki wachlarzowate, na końcach zwisające, niebieskawozielone. Liście łuskowate, na wierzchołkach krótko zaostrzone (mniej kłujące niż u cyprysika groszkowego Chamaecyparis  pisifera), na dolnej stronie pokryte białym nalotem woskowym o najbardziej intensywnym zabarwieniu w miejscach styku łusek (wzór w kształcie litery X). Pylniki czerwone. Szyszki o średnicy 7-8 mm, przed dojrzeniem jasnoniebieskie od nalotu woskowego. Ojczyzna –  USA, niewielki obszar u wybrzeży Oceanu Spokojnego w południowo-zachodniej części stanu Oregon i północno-zachodniej Kalifornii, lokalnie do 1700 m n.p.m. Tam ważny gatunek produkcyjny o cennym drewnie, wykorzystywanym m. in. w budownictwie, do wyrobu mebli i podkładów kolejowych. Dawniej sadzony w lasach, lecz bez zadowalających rezultatów (słaba jakość techniczna drzew, wrażliwość na niskie temperatury i mała odporność na hubę korzeniową). Cyprysik groszkowy [Chamaecyparis pisifera (Siebold & Zucc.) Endl.] – drzewo do wys. 50 m. Gałązki na końcach zwisające, od góry ciemnozielone, błyszczące, przy dotyku kłujące. Łuski równej długości z odstającymi i ostrymi wierzchołkami, pod spodem pokryte plamkami nalotu woskowego o jednolitym zabarwieniu. Szyszki małe, wielkości ziaren grochu, przed dojrzeniem jasnozielone, bez nalotu woskowego, później brązowe bez połysku. Tarczki pomarszczone. Zasięg – środkowa i południowa część Japonii, 600-1500 m n.p.m. W ojczyźnie ważne drzewo leśne o dużym znaczeniu gospodarczym. Dość często spotykane u nas w parkach i na cmentarzach. Dawniej wprowadzane też do lasów, gdzie rośnie wprawdzie lepiej niż inne gatunki cyprysików, jednak nie znalazł zastosowania na skalę gospodarczą.

Zobacz więcej...

Drzewa i krzewy

czeremcha

(botanika roślin, drzewa i krzewy leśne), (Padus) rodzaj z rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny śliwowych (Prunoideae) obejmujący kilkanaście gatunków w Europie, Azji i w Ameryce Północnej. Ostatnio często włączany do rodzaju Prunus. W Polsce jeden gatunek – czeremcha pospolita, czeremcha zwyczajna (Padus racemosa L. = Prunus padus L.). Krzew lub drzewo do 15 m wys. Pędy ciemnobrązowe, w młodości krótko owłosione, pokryte podłużnymi, popielatymi przetchlinkami. Pąki stożkowate, ostro zakończone, z brązowymi, szaro, pergaminowo obrzeżonymi łuskami. Liście jajowatoeliptyczne lub odwrotniejajowate, 6-12 cm długości, krótko zaostrzone, u nasady sercowate, na brzegu ostro piłkowane. Blaszki po górnej stronie pomarszczone i ciemnozielone, pod spodem szarozielone lub niebieskawe, z kępkami włosków wzdłuż nerwu głównego i w kątach nerwów. Nerwacja liści bardzo wyraźna; nerwy boczne nie dochodzą do brzegu blaszki lecz są łukowato wygięte i połączone ze sobą. Ogonek z 2 zielonymi gruczołkami. Kwiaty białe w gronach, początkowo wyprostowanych, później zwisających, rozwijają się w maju. Owoce (pestkowce) czarne i błyszczące. Występowanie – prawie cała Europa, bez południowej Wielkiej Brytanii, zachodniej Francji, Półwyspu Iberyjskiego oraz południowych Bałkanów i południowo-zachodniej Skandynawii. Poza Europą: północna Afryka oraz zachodnia i środkowa Azja. W Polsce na całym obszarze, w górach do 1150 m n.p.m. (Gorce). Żyzne i wilgotne siedliska lasów łęgowych oraz niskich grądów. Gatunek pospolity w łęgach wiązowo-jesionowych i jesionowo-olszowych, a także częsty w zbiorowiskach zaroślowych w dolinach rzek i strumieni oraz nad jeziorami. Bardzo częstym i dziczejącym w lasach gatunkiem jest cz. późna, cz. amerykańska  [Padus serotina (Ehrh.) Borkh. = Prunus serotina Ehrh.]. Drzewo do 40 m wysokości, u nas często także wysoki krzew. Korowina na młodych pniach gładka, na starszych tarczkowato spękana i łuszcząca się. Pędy ciemnobrązowe, od strony zacienionej zielonkawe, nagie i pokryte licznymi, drobnymi, okrągłymi, szarymi przetchlinkami. Rdzeń kremowy. Pąki małe, stożkowate i ostro zakończone. Łuski brązowo-zielone o brzegach ciemnobrązowych. Liście eliptyczne, do 15 cm długości, na wierzchołku zaostrzone, u nasady klinowate, brzegiem drobno, gruczołkowato piłkowane. Blaszki skórzaste, z wierzchu błyszczące, pod spodem wzdłuż nerwu głównego rudawo owłosione. Kwiaty w wyprostowanych gronach rozwijają się późno, zwykle pod koniec maja lub w czerwcu, około 2-3 tygodni po czeremsze pospolitej. Owoce początkowo czerwone, po dojrzeniu czarne. Występowanie – rozległy zasięg we wschodniej i południowej części Ameryki Północnej obejmujący południowo-wschodnie krańce Kanady oraz blisko połowę powierzchni USA, od stanów Minnesota i Maine na północy, po Teksas i Florydę na południu. Ponadto Arizona i Nowy Meksyk w USA oraz Meksyk i Gwatemala. Gatunek o szerokiej skali ekologicznej, występujący na niżu i w górach (do 1500 m n.p.m. w Apallachach), w różnych regionach klimatycznych oraz na glebach jałowych, średnio żyznych i żyznych. Dość ważne drzewo w leśnictwie amerykańskim, którego drewno wykorzystywane jest między innymi do wyrobu luksusowych mebli, boazerii i wykładzin. Gatunek sprowadzony do Polski w 1813 roku. Ma niewielkie wymagania glebowe, jest umiarkowanie światłożądny, odporny na mrozy, suszę i zanieczyszczenia powietrza. Dawniej powszechnie sadzony w lasach, jednak bez pozytywnych rezultatów produkcyjnych. Zawiódł także jako domieszka biocenotyczna, gdyż na siedliskach ubogich rośnie bardzo słabo. Łatwo odnawia się z nasion oraz odrośli stając się często ekspansywnym i uciążliwym chwastem w uprawach leśnych. Innym, podobnym gatunkiem obcym, zadomowionym w Polsce jest czeremcha wirginijska [Padus virginiana (L.) M.Roem = Prunus virginiana L.].     

Zobacz więcej...

Drzewa i krzewy

czereśnia i wiśnia

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Cerasus) rodzaj z rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny  śliwowych (Prunoideae). Ostatnio często włączany do rodzaju Prunus. Obejmuje około 60 gatunków w Europie, Azji i Ameryce Północnej W Polsce 2 gatunki. Czereśnia ptasia, trześnia [Cerasus avium (L.) Moench = Prunus avium (L.) L.] – drzewo do 20 m wysokości z szeroką koroną i charakterystycznie złuszczającą się okrężnie korowiną. Pędy grube z licznymi krótkopędami i gęstymi skupieniami dużych pąków kwiatowych. Liście jajowate do eliptycznych, podwójnie piłkowane, z gruczołkami na ogonku. Kwiaty białe, po 3-6 w baldaszkach, na długich szypułkach. Owoce – pestkowce – kuliste, od czerwonych do prawie czarnych, u dzikich drzew małe i często niesmaczne. Występowanie – środkowo-wschodnia Europa, Kaukaz, Zachodnia Azja; u nas głównie w południowych rejonach kraju, zwłaszcza na pogórzach, najczęściej w lasach liściastych. Wiśnia karłowata, wisienka stepowa (Prunus fruticosa Pall.) – krzew do 1,5 m wysokości wytwarzający odrosty korzeniowe. Pędy cienkie, wiotkie, brązowoszare, w młodości owłosione, później nagie. Pąki drobne, jajowate, kwiatowe grubsze od liściowych. Liście odwrotnie jajowate do eliptycznych, na długopędach 4-5 cm długości, a na krótkopędach 2-3 cm długości, w nasadzie klinowate, na wierzchołku słabo zaostrzone lub tępe. Blaszki skórzaste, ciemnozielone, obustronnie nagie, na brzegu drobno, tępo gruczołowato piłkowane. Kwiaty po 2-4 na krótkopędach, rozwijają się razem z liśćmi w kwietniu-maju. Owoce (pestkowce) kuliste, do 1 cm średnicy, ciemnoczerwone, lśniące, kwaśne. Gatunek pontyjski o zasięgu rozciągniętym na południu Eurazji, od południowo-zachodniej Syberii do południowej części Europy Środkowej, po rejon górnego Renu. W Polsce osiąga północno-zachodnią granicę zwartego zasięgu. Większość stanowisk skupiona jest na Wyżynie Lubelskiej, Wyżynie Zachodniowołyńskiej i Polesiu Wołyńskim, w okolicach Przemyśla oraz w środkowej części Wyżyny Małopolskiej i w południowo-wschodnich rejonach Wyżyny Radomskiej. Poza tym pojedyncze stanowiska znajdują się w okolicach Torunia, Inowrocławia, Gostynia i Bielinka nad Odrą. Na wschodzie całkowitego zasięgu geograficznego wiśnia karłowata występuje w strefie stepu i lasostepu, natomiast na zachodzie – w niestrefowych, kserotermicznych zbiorowiskach zaroślowych. Na terenie Polski najczęściej jest składnikiem ciepłolubnych zarośli występujących na odsłoniętych wzgórzach i zboczach jarów oraz na krawędziach dolin rzecznych, zwykle na stanowiskach o wystawie południowej. Spotykana jest także w ciepłolubnych dąbrowach i w zbiorowiskach okrajkowych na obrzeżach tych lasów. Podlega ochronie gatunkowej. W „Polskiej czerwonej księdze roślin” zaliczony do kategorii taksonów narażonych. Jednym z najważniejszych, lecz do niedawna niedocenianych, czynników zagrożenia wiśni karłowatej jest krzyżowanie z uprawianą w sadach wiśnią pospolitą (Cerasus vulgaris Mill. = Prunus cerasus L.) i ekspansja form hybrydogennych.

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt