Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej

Dział

Las jako zjawisko geograficzne

Ilość znalezionych haseł: 33

Las jako zjawisko geograficzne

biomy leśne – ogólne uwarunkowania

(ekologia lasu, las jako zjawisko geograficzne), Lasy (ekosystemy leśne, formacje leśne, biomy leśne) występują wszędzie tam, gdzie: występuje odpowiedni klimat, jest odpowiednia gleba, zanieczyszczenia środowiska nie przekraczają krytycznego progu i człowiek nie usuwa ich bezpośrednio (wypalanie, karczunek, wylesienia). Klimat jest wiodącym czynnikiem, warunkującym występowanie ekosystemów leśnych, dlatego od dawna poszukiwane są współczynniki, które wyrażałyby tę zależność. Współczynniki klimatyczne określające możliwość występowania formacji leśnej to między innymi: tetraterma Mayra - las może występować tam, gdzie średnia temperatura czterech miesięcy okresu wegetacyjnego (V-VIII) przekracza 10°C; kryterium Rubnera - las może występować tam, gdzie długość okresu wegetacyjnego (temperatury > 10°C) przekracza 60 dni; współczynnik hydrotermiczny Langa - las występuje tam, gdzie iloraz rocznej sumy opadów i średniej temperatury rocznej (L) wynosi ponad 40; współczynnik hydrotermiczny Sielianinowa (K) – las może występować tam, gdzie współczynnik ten (będący ilorazem dziesięciokrotnej sumy opadów i sumy temperatur dobowych) wynosi od 1 do 3 (dla półpustyni wynosi on poniżej 1, a dla tundry powyżej 3). W dowolnym miejscu naszego globu klimat zależy od: nachylenia osi Ziemi do ekliptyki i jej ruchu wokół Słońca, szerokości geograficznej, prądów morskich, panujących wiatrów, odległości od wybrzeża, usytuowania względem łańcuchów górskich, wysokości nad poziomem morza, topografii i innych czynników. Ze względu na wpływ tak wielu czynników przebieg stref klimatycznych (patrz ryc. 1), a w następstwie stref glebowych (patrz ryc. 2) jest dość nieregularny. Z nieregularnej strefowości klimatu i gleby wynika nieregularna strefowość formacji roślinnych, w tym formacji (biomów) leśnych (patrz ryc. 3).

Zobacz więcej...

Las jako zjawisko geograficzne

borealne lasy iglaste – charakterystyka

(ekologia lasu, las jako zjawisko geograficzne), klimat i gleby: Lasy iglaste na północy mają zimy długie i ostre. Zimą ilość opadów jest niewielka, więcej ich przypada na lato. Woda jest często czynnikiem limitującym, gdyż zimą opady występują głównie w postaci śniegu i wszędzie rozciąga się wieczna zmarzlina. Gleby są typu bielicowego, kwaśne i bogate w próchnicę, z grubą warstwą ściółki. Jest ona akumulowana, gdyż ze względu na niskie temperatury aktywność drobnoustrojów jest niewielka. Dominująca roślinność: Borealne lasy są zdominowane przez gatunki drzew iglastych, takich jak świerki (Picea sp.), jodły (Abies sp.), modrzewie (Larix sp.) i sosny (Pinus sp.), z niewielką domieszką drzew liściastych, jak brzozy (Betula sp.) i topole (Populus sp.). Liście w kształcie igieł zmniejszają transpirację i ograniczają utratę wody. Stożkowata forma wzrostu wielu drzew iglastych jest adaptacją chroniącą przed uszkodzeniami spowodowanymi gromadzeniem się śniegu w koronach drzew. Ich niski stopień ewapotranspiracji i zdolność do wytwarzania w liściach substancji zapobiegających zamarzaniu pozwala na utrzymanie w nich wody przez całą zimę. Zwierzęta leśne: Lasy iglaste są zamieszkiwane przez wiele roślinożernych ssaków, od łosi po myszy, zające i wiewiórki. Na gatunki drapieżne, takie jak wilki i niedźwiedzie brunatne, polowano aż do prawie całkowitego ich wyginięcia. Przetrwały jeszcze w nielicznych, izolowanych populacjach. Lasy iglaste stanowią miejsca lęgowe dla wielu wędrownych ptaków, jak pokrzewki czy drozdy. Żyje tu złożony zespół ptaków - ziarnojadów, w tym także krzyżodzioby, które są zdolne do wydobywania nasion nawet z zamkniętych szyszek.

Zobacz więcej...

Las jako zjawisko geograficzne

las strefy umiarkowanej

(Ekologia lasu, las jako zjawisko geograficzne), biom wykształcony w strefie umiarkowanej odznaczającej się wyraźną, stosunkowo niedługą porą zimową i letnimi temperaturami powyżej 10°C. Występuje na półkuli północnej, zajmując obszar Europy, wschodniej Azji, środkowo-zachodniej części i wschodnie wybrzeże Ameryki Północnej. Biom ten podlega znacznym wahaniom temperatury w ciągu roku i zmianom w cyklach wegetacyjnych. Obejmuje lasy zbudowane z drzew zrzucających liście na zimę, głównie buków, dębów, a także w mniejszej liczbie grabów, brzóz, klonów, jesionów, lip, wierzb, olch i topoli. Zawiera też gatunki iglaste: świerki, sosny, jodły i modrzewie. Podszycie tworzą krzewy (np. leszczyna, kruszyna, trzmielina, tarnina), krzewinki, paprocie, pnącza (np. bluszcz), jeżyny. Skład i rozwój runa jest zależny od rodzaju drzewostanu i jego zwartości. Las strefy umiarkowanej cechuje się strukturą warstwową (struktura warstwowa lasu). Znaczne zacienienie wynikające z obecności drzew liściastych i dużego zwarcia koron ogranicza rozwój podszytu i runa w okresie letnim. Wiele gatunków wykorzystuje więc okres bezlistności i w ciągu wczesnych miesięcy wiosennych zakwita, wydaje owoce i nasiona. Gleby lasów strefy umiarkowanej są żyzne, bogate w próchnicę. Zawartość związków organicznych i mineralnych uzupełniana jest nieustannie przez działalność organizmów glebowych i grzybów, które rozkładają opadłe liście, gałęzie i przewrócone pnie. Faunę reprezentują przede wszystkim liczne gatunki ptaków (np. dzięcioły, krogulce, myszołowy, kanie, sowy, sikory), mniej liczne ssaki (np. wiewiórki, susły, jelenie, sarny, rysie, myszy, dziki) oraz występujące w ogromnej ilości i różnorodności owady. Do lasów strefy umiarkowanej zalicza się również lasy zimozielone występujące na półkuli południowej w południowej części Andów, na Tasmanii, Nowej Zelandii i w południowo-wschodniej Australii.

Zobacz więcej...

Las jako zjawisko geograficzne

lasy strefy umiarkowanej – charakterystyka

(Ekologia lasu, las jako zjawisko geograficzne), klimat i gleby: Klimat lasów strefy umiarkowanej jest uzależniony od pór roku, z temperaturami spadającymi zimą poniżej zera, i z ciepłymi, wilgotnymi latami. Roczna suma opadów waha się od 700 mm do 1500 mm. Gleby są dobrze wykształcone. Dominująca roślinność: Lasy strefy umiarkowanej składają się z gatunków drzew liściastych, zrzucających liście na zimę (dąb, orzesznik, klon, jesion, buk), z dodatkiem niektórych drzew iglastych (sosna, choina). Lasy mają gęsty, krzewiasty podszyt i, tam gdzie dociera światło, bogate runo leśne (składające się z roślin zielnych) oraz warstwę mchów i porostów. Wiele gatunków podszytu i runa, takich jak cebulice (Scilla sp.) czy zawilec gajowy (Anemone nemorosa), które występują w angielskich dąbrowach, kwitnie, zanim korony dominujących gatunków drzew zewrą się, przez co dopływ światła stanie się ograniczony. Złożona, warstwowa struktura roślinności i wynikająca stąd duża biomasa organizmów samożywnych oznacza, że zbiorowisko jest zdolne do zmagazynowania znacznej ilości energii wiosną, latem i wczesną jesienią. Zagospodarowane tereny leśne, na których prowadzi się wyrąb i nowe nasadzenia, nie mają takiego zróżnicowania flory naziemnej jak lasy pierwotne. Szczyr trwały (Mercurialis perenne) czy czworolist pospolity (Paris quadrifolia) są gatunkami, które występowały już w pradawnych lasach Brytanii. W lasach strefy umiarkowanej, w których prowadzi się intensywną gospodarkę w celu pozyskiwania drewna, zróżnicowanie gatunkowe zwierząt jest małe. Często sadzone są nie rodzime iglaste gatunki drzew. Chociaż rosną one szybko i spełniają wysokie wymagania co do jakości drewna oraz pulpy drzewnej dla przemysłu papierniczego, nie tworzą odpowiedniego siedliska i nie dostarczają odpowiedniego pożywienia rodzimej faunie leśnej. Zwierzęta leśne: Mniej dewastowane lasy strefy umiarkowanej Ameryki Północnej zamieszkują pręgowce amerykańskie, szopy, jelenie, kojoty i niedźwiedzie oraz liczne gatunki ptaków wróblowatych, dzięciołów, drapieżnych i sów. W angielskich dąbrowach występują takie ptaki jak sikory, pokrzewki, zięby, dzięcioły i sójki. Drobne ssaki to nornica ruda (Clethrionomys glareolus), mysz zaroślowa (Apodemus sylvaticus), ryjówki (Sorex sp.) i jeż (Erinaceus europaeus). Wszystkie one żyją na dnie lasu, pod osłoną roślinności runa.

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt