Dział
Ekonomika leśnictwa
Ilość znalezionych haseł: 102
(Ekonomika leśnictwa), ogół zasad i metod postępowania mających na celu określenie utraty wartości drzewostanu wynikających ze zniszczenia lub przedterminowego wyrębu. Wyróżnia się dwie grupy metod szacowania strat, a mianowicie metody klasyczne i metody tablicowe. Metody klasyczne polegają na zastosowaniu odpowiednich metod wyceny wartości drzewostanów uzależnionych od wieku. Przy czym obowiązuje pewna reguła, zwana „złotą regułą” szacowania strat, która brzmi: wartość straty jest równa wartości drzewostanu, obliczonej odpowiednią metodą, pomniejszoną o wartość możliwego do odzyskania drewna. Dodatkowo, w przypadku zniszczenia lub przedterminowego wyrębu drzewostanu średnich klas wieku, który nie osiągnął kulminacji przeciętnego przyrostu miąższości, dolicza się wartość strat na przyroście. Metody tablicowe szacowania strat w drzewostanach wykorzystują tablice wartości drzewostanów (TWD), które obecnie nazywają się Tablicami wskaźników wartości drzewostanów. Szacowanie strat wymaga dużej wiedzy teoretycznej i praktycznej, gdyż oprócz problemów z wyceną lasu dochodzą problemy oceny skutków w przyszłości, zniszczenia lub przedterminowego wyrębu drzewostanu.
Zobacz więcej...
(ekonomika leśnictwa), poziom (stopień) - ustalony ilością odpowiednich jednostek miar – wypełnienia (wypełniania) przez dane dobro materialne lub niematerialne oczekiwań odbiorców (nabywców) tego dobra, będący rezultatem (wynikiem, konsekwencją) zdolności tego dobra do zaspokajania potrzeb społecznych oraz gospodarczych. W uzupełnieniu powyższej definicji należy podnieść, że z każdym dobrem, tak materialnym, jak i niematerialnym, także z każdą osobą fizyczną, osobą prawną oraz jednostką organizacyjną nie posiadającą osobowości prawnej, z każdym zjawiskiem, procesem czy wreszcie pojęciem (terminem) jest związany określony zestaw cech charakterystycznych (atrybutów). We współczesnych teoriach dotyczących systemów informacyjnych dobro materialne lub niematerialne, człowiek, byt organizacyjno - prawny, zjawisko, proces, pojęcie czy termin określane są wspólnym słowem „obiekt”. Na przykład obiekt w postaci bryły lodu można scharakteryzować takimi cechami, jak objętość, temperatura, masa, przeźroczystość, skład chemiczny, barwa, odległość od miejsca magazynowania do miejsca dostawy i inne. Atrybutem dowolnej nieruchomości gruntowej są na przykład prawa majątkowe z nią związane. Atrybutem samochodu są m.in., wchodzące w jego skład podzespoły. Jedną z rozlicznych cech człowieka jest jego zdolność do czynienia dobra. Wymienione powyżej cechy mogą mieć praktyczne znaczenie ocenne, gdy jest możliwość ich „zmierzenia” („zwymiarowania”). Często ustalenie („zwymiarowanie”) danego atrybutu następuje poprzez przywołanie enumeratywnego katalogu jego szczegółowych (indywidualnych) przypadków. Jeśli powyżej wspomnieliśmy, że cechą charakterystyczną nieruchomości gruntowej są prawa majątkowe z nią związane – to dla ustalenia tej cechy w odniesieniu do konkretnego gruntu niezbędne jest przywołanie listy (wiązki) uprawnień majątkowych do tego gruntu przywiązanych (prawo do obciążania gruntu ograniczonymi prawami rzeczowymi, prawo do wynajmowania, prawo do wydzierżawiania, prawo do rozporządzania poprzez przenoszenie własności itd. itp.). Często wystarczające albo możliwe jest ustalenie danego atrybutu poprzez jego mniej lub bardziej szczegółowy opis (człowiek zły, dobry, bardzo dobry). W takich jednak przypadkach prawie zawsze - korzystając z rozwiązań, wywodzących się teorii analizy wartości - opis „tekstowy” danego atrybutu możemy przetransponować na punkty albo od razu możemy posługiwać się oceną punktową, mieszczącą się w określonej skali „od - do”. Jeśli na przykład zdolność człowieka do czynienia dobra zechcemy oceniać w skali dziesięciopunktowej (od „0”, identyfikującego człowieka całkowicie pozbawionego zdolności do czynienie dobra, do punktów 10., identyfikujących człowieka, będącego „uosobieniem” dobra ) – to przypisanie do konkretnego człowieka określonej liczby punktów, np. 5.punktów, będzie oznaczało, że dokonaliśmy czynności wartościowania (ustalenia wartości ) jego zdolności do czynienia dobra. Punkt w skali ocennej jest tutaj jednostką miary, zaś liczba punktów, jaka przypadła ocenianej osobie – ilością jednostek miar, odpowiadającą wartości zdolności konkretnej jednostki ludzkiej do czynienia dobra. Przechodząc w naszych rozważaniach od przymiotów człowieka do w/w bryły lodu – jednostkami miary poszczególnych atrybutów, służących do charakterystyki tego właśnie obiektu, są na przykład: „m3” (metr sześcienny) jako jednostka. miary, służąca do pomiaru objętości (do ustalania wartości objętości), stopień, będący elementarną częścią składową skali, opracowanej przez Celsjusza (stopień Celsjusza), jako jednostka miary, służąca do pomiaru temperatury (do ustalania wartości temperatury), „kg” (kilogram) jako jednostka miary do ustalania wartości masy, stopień pochłaniania fal świetlnych jako jednostka do ustalania wartości przeźroczystości, ilość mg wybranych pierwiastków lub związków chemicznych w przeliczeniu na kg masy danego obiektu („mg/kg”) jako jednostka do ustalania wartości składu chemicznego, symbol (kod) barwy wzorcowej jako jednostka do pomiaru barwy, „km” (kilometry) jako jednostka miary, służąca do ustalania wartości długości drogi dowożenia. Na ogół wartością konkretnego atrybutu danego obiektu jest – zmierzona ( lub ustalona w toku innego postępowania aniżeli pomiar ) - ilość jednostek miar, związanych z danym atrybutem, chociaż w przytoczonym przykładzie wartością cechy wyglądu (barwy) bryły lodu nie jest ilość jednostek miar, lecz konkretne szczegółowe oznaczenie kodu barwy, zawarte we wzorcowym atlasie barw. Z obiektem w postaci bryły lodu – występującym tutaj wyłącznie jako przykład dobra - wiąże się wartość jeszcze jednej cechy, będącej wypadkową wartości poszczególnych w/w atrybutów analitycznych. Tą cechą o charakterze syntetycznym jest zdolność dobra do wyzwalania pożądania, zapotrzebowania, dawania satysfakcji i zaspokajania potrzeb przez tego, kto z dobra chce lub musi korzystać. Nie może ulegać wątpliwości, że poziom (wartość) w/w zdolności zależy od wartości takich analitycznych („cząstkowych”) atrybutów bryły lodu, jak objętość, temperatura, czystość chemiczna czy długość drogi transportowej. Dla atrybutu dobra, charakteryzującego zdolność dobra do dawania konsumentowi satysfakcji z jego (tego dobra) konsumpcji, w języku polskim została zastrzeżona nazwa wartość ( wartość dobra = atrybut dobra, charakteryzujący zdolność dobra do dawania konsumentowi satysfakcji w trakcie konsumpcjo dobra). Powstaje oczywiście pytanie o to, jak mierzyć cechę dobra występującą pod nazwą wartość dobra, czyli jak ustalać wartość wartości rozumianej jako atrybut dobra. Używając w dalszej części niniejszego opracowania pojęcia wartość dobra w znaczeniu wartości zdolności dobra do dawania konsumentowi satysfakcji z konsumpcji – od razu należy zaznaczyć, że w ekonomii w sposób definitywny nie został dotąd rozstrzygnięty spór naukowy o to, czy wartość dobra ma charakter obiektywny czy też subiektywny. W teorii ekonomii marksistowskiej przyjmuje się, że wartość dobra ma charakter obiektywny oraz z góry daje się ustalić, w tym poprzez szczegółową analizę wartości atrybutów szczegółowych, związanych z danych dobrem. Założenie to legło m.in. u podstaw koncepcji centralnego planowania gospodarczego oraz odgórnego ustalania cen jednostkowych na poszczególne dobra. Obecnie w sposób zdecydowany w ekonomii dominuje pogląd, że wartość dobra ma charakter subiektywny – jest zależna m.in. od „zamożności”, preferencji, wiedzy, świadomości (w tym świadomości ekologicznej) czy wieku konsumenta, lecz także od rozwoju technologiczno – organizacyjnego producentów poszczególnych dóbr, decentralizacji oraz ogólnego (całkowitego) potencjału produkcji ( także w wymiarze globalnym), podatności szeroko rozumianych procesów technologicznych wytwarzania dóbr na innowacje (w tym przede wszystkim skutkujące obniżką kosztów jednostkowych produkcji), pory roku, efektywności kampanii promocyjno - reklamowych czy wreszcie od stopnia konkurencyjności stwarzanej danemu dobru przez jego substytuty. Nie ma jednej wartości dobra. Można mówić o następujących wartościach dobra : użytkowej, wymiennej, oraz o wartości z wyłożonych nakładów. Wartość użytkowa bryły lodu odpowiada, wyrażonej w specyficznych jednostkach miary (utylach), sumarycznej (całkowitej) użyteczności tej bryły lodu - oczywiście z punktu widzenia tego, kto z niej faktycznie korzysta. W innym ujęciu wartość użytkowa dobra jest to sumaryczna , wyrażona w utylach, satysfakcja odczuwana przez jednostkę z konsumpcji tego dobra. Do wartości użytkowej dobra dochodzi się w wyniku badań zachowań konsumenckich – deklarowanych oraz wynikowych. Wartość użytkowa dóbr oraz usług może być efektem badań w ramach statystyki publicznej, ale także może stanowić wynik badań marketingowych, prowadzonych przez lub na zlecenie konkretnych producentów (także przez lub na zlecenie konkretnych handlowców). Szczegółowe scharakteryzowanie różnych metodologii ustalania wartości użytkowej dóbr oraz usług przekracza oczywiście ramy niniejszego opracowania. Warto jednak stwierdzić, że na ogół wymagane jest tu podzielenie konsumentów na grupy, w tym przede wszystkim z punktu widzenia zamożności. Następnie należy zidentyfikować strukturę koszyka dóbr oraz usług , związaną z daną grupą konsumencką ( struktura konsumpcji ilościowej; struktura konsumpcji wartościowej). Kolejny etap prac obejmuje wydzielenie w danym koszyku, przywiązanym do danej grupy konsumenckiej, podobnych grup dóbr oraz usług (np. grupa pojazdów mechanicznych; grupy różnego rodzaju materiałów do zużycia w toku działalności gospodarczej; różne grupy produktów żywnościowych itd.; itp.). Podstawą do ustalenia absolutnej wartości użytkowej danego dobra stanowią:a) rzeczywista lub deklarowana częstość zakupu konkretnego dobra lub usługi w ramach danej grupy dóbr (lub usług) i w ramach danego koszyka, przywiązanego do danej wydzielonej grupy konsumenckiej ;b) rzeczywisty lub deklarowany udział zakupów, dokonywanych w ramach danej grupy dóbr (lub usług) , w wydatkach ogółem dokonywanych przez daną grupę konsumentów ;c) rzeczywisty lub deklarowany udział wydzielonej grupy konsumenckiej w ogólnej populacji konsumentów.Metody badania wartości użytkowej dobra, w połączeniu z badaniami elastyczności popytu, mają bardzo duże znaczenie przy podejmowaniu decyzji „producenckich”. W leśnictwie dorobek teoretyczny w tym zakresie – z użyciem badań ankietowych, ale także z użyciem metod bazujących na obserwacji zachowań szeroko rozumianych użytkowników lasów – może ponadto w przyszłości znaleźć zastosowanie przy waloryzacji wydzieleń leśnych z punktu widzenia uszeregowania pożądanych jego świadczeń materialnych oraz niematerialnych.„Póki jednak co” przy ustalaniu wartości dóbr, będących aktywami majątkowymi w rozumieniu ustawy o rachunkowości oraz w obrocie prawnym dóbr powszechne zastosowanie znajduje ich wartość wymienna. Wartość wymienna jakiegoś dobra – to ilość innych dóbr, którą można uzyskać w zamian za dane dobro. W przypadku, gdy dobrem zamiennym jest pieniądz - wartość wymienna odpowiada po prostu cenie za dane dobro. Przyjmuje się, że cena odzwierciedla wartość wymienną dobra w warunkach gospodarki rynkowej, charakteryzującej się możliwością swobodnego kształtowania się procesów podażowych oraz popytowych. Wartość wymienna może dotyczyć dobra zdatnego do użytku, ale może dotyczyć dobra, nadającego się do likwidacji. W tym drugim przypadku mówimy o wartości likwidacyjnej dobra. Wartość wymienna dobra zasadza się na założeniu teoretycznym, że wartość dobra nie ma charakteru możliwego z góry do ustalenia, nie jest wartością bezwzględną, a jej zidentyfikowanie następuje dopiero po faktycznym dokonaniu transakcji kupna – sprzedaży czy transakcji zamiany. Ustawa o rachunkowości przyjmuje generalną zasadę, że wartość zasobów majątkowych, będących aktywami majątkowymi, wycenia się według wartości wymiennej, zwanej w ustawie najczęściej wartością według cen nabycia lub sprzedaży netto (wartość aktywu = cena nabycia + ulepszenia – deprecjacja w funkcji czasu /umorzenie/ - trwała utrata wartości /odpis aktualizujący/ ). Ustawa o rachunkowości dopuszcza także ewidencjonowanie aktywów majątkowych według wartości kosztów wytworzenia (wartość z wyłożonych nakładów). (Poszczególne składniki aktywów i pasywów wycenia się stosując rzeczywiście poniesione na ich nabycie (wytworzenie) ceny (koszty), z zachowaniem zasady ostrożności – art. 7. ust. 1. ustawy o rachunkowości)Jeżeli dane aktywo majątkowe składa się z rzeczowych dóbr natury, które nie zostały uprzednio zakupione (a więc nie mają ani wartości ustalonej według ceny zakupu, ani ich wartość nie może być ustalona według ceny wytworzenia, gdyż powstanie gruntu zawdzięczamy „siłom” natury, a nie nakładom rzeczowym) – to zastosowanie czystej metody kosztów wytworzenia daje faktyczne w wielu przypadkach jedynie tzw. wartość dodaną . Wyjaśnijmy to na przykładzie drogi leśnej: nadleśnictwo przeznaczyło na drogę leśną pas gruntu Skarbu Państwa, znajdujący się w zarządzie tego nadleśnictwa; grunt ten nie został nabyty przez nadleśnictwo ani jego wartość jako aktywu majątkowego nie została wyceniona w innych sposób; nadleśnictwo ustaliło wartość drogi leśnej na podstawie rzeczywiście poniesionych nakładów, poniesionych na nadanie w/w pasowi gruntu zdolności do udostępniania obszarów leśnych. Tak ustalona wartość drogi leśnej jest jej wartością dodaną (wartością, związaną z poniesionymi nakładami), gdyż nie uwzględnia wartości samego gruntu (t. j. w konkretnym przypadku stopnia zdolności tego gruntu do zaspokajania potrzeb związanych z udrażnianiem lasu z samej jego /tego gruntu/ istoty). W rzeczywistości ustalanie wartości zasobów majątkowych jako aktywów majątkowych jest bardziej złożone niż to powyżej wyłuszczono, w szczególności ustawa o rachunkowości dopuszcza stosowanie ustalania wartości niektórych zasobów majątkowych, będących aktywami, według wartości godziwej („za wartość godziwą przyjmuje się kwotę, za jaką dany składnik aktywów mógłby zostać wymieniony, a zobowiązanie uregulowane na warunkach transakcji rynkowej, pomiędzy zainteresowanymi i dobrze poinformowanymi, niepowiązanymi ze sobą stronami” – art.28 ust.6. ustawy o rachunkowości)Jak to już powyżej podkreślono - przy ustalaniu wartości (przy wycenie) aktywów majątkowych na podstawie rzeczywistej ceny nabycia lub faktycznych kosztów wytworzenia zakłada się, że wartość aktywu majątkowego nie jest możliwa z góry do ustalania. Objawia się ona dopiero po dokonaniu rzeczywistej transakcji cywilno – prawnej czy po wytworzeniu dobra. Przy wartościowaniu dobra na podstawie analizy cen transakcyjnych, dotyczących dóbr podobnych - przed faktycznym poddaniem tego dobra obrotowi prawnemu nie powinniśmy mówić o wartości wymiennej dobra, lecz o szacunku wartości wymiennej dobra ( chyba że w konkretnym przypadku chodzi o w/w wartość godziwą). Wartość wymienna dobra, którego wartość wcześniej oszacowano na podstawie podobnych cen transakcyjnych, objawia się dopiero po faktycznym dojściu obrotu prawnego do skutku. Nie należą bynajmniej jednak do rzadkości przypadki, w których dane dobro nie jest (nie może być) przedmiotem swobodnego obrotu prawnego, w szczególności w odniesieniu do danego dobra nie da się mówić o rynku transakcji kupna - sprzedaży . W Polsce takim dobrem jest na przykład las jako grunt pokryty roślinnością leśną albo jako grunt przejściowo pozbawiony roślinności leśnej. Swobodny obrót prawny lasami dotyczy zasadniczo lasów, nie należących do Skarbu Państwa. Udział takich lasów w ogólnej powierzchni lasów Polski jest niewielki (17%). Przepisy prawa, odnoszące się do lasów Skarbu Państwa we władaniu Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe, niezwykle restrykcyjnie ograniczają możliwość ich sprzedaży. Według danych statystycznych lasy zajmują w Polsce powierzchnię około ..... ha, w latach .............. średniorocznie obrotowi prawnemu w trybie sprzedaży oraz zamiany podlegało ..... ha ( .... %). W razie braku możliwości zgromadzenia dostatecznie reprezentacyjnej próby statystycznej, dotyczącej wolnorynkowych cen transakcyjnych w odniesieniu do danego dobra (duże ryzyko grubego błędu wnioskowania o wartości spodziewanej na podstawie próby statystycznej) - jedną z metod, jaką można się posłużyć w celu oszacowania wartości dobra jest jego szacunkowa wartość odtworzeniowa (rekonstrukcyjna). Szacunek wartości odtworzeniowej (rekonstrukcyjnej) dobra mówi o nakładach kosztowych, jakie należałoby w dacie dokonywania szacunku wartości dobra ponieść, aby stworzyć jego „kopię”. Możemy tu zastosować dwa podejścia:a) podejście według sumy kosztów faktycznie wyłożonych w przeszłości w celu wytworzenia dobra – sumy odpowiednio pomniejszonej o fizyczne oraz technologiczne (moralne) zużycie danego dobra w dacie wyceny (jest to szacunek odpowiadający wartości dobra ustalanej metodą kosztów wytworzenia),b) podejście według sumy kosztów, jakie dziś należałoby wyłożyć w celu wytworzenia kopii danego dobra w miejsce dobra wycenianego – z uwzględnieniem jego fizycznego oraz technologicznego (moralnego) zużycia.Należy z mocą podkreślić, że zarówno w pierwszym, jak i zwłaszcza w tym drugim podejściu nie otrzymujemy wartości odtworzeniowej, lecz jedynie szacunek wartości odtworzeniowej dobra. O tym, jaką wartość odtworzeniową ma dane dobro rzeczywiście (w rzeczywistości) moglibyśmy się przekonać przystępując faktycznie do tworzenia wiernej kopii danego dobra oraz rejestrując wyłożone nakłady na tworzenie tej wiernej kopii. Pomimo że podstawowa część lasów w Polsce (lasy we władaniu Lasów Państwowych) nie podlega swobodnemu obrotowi prawnemu, w szczególności lasy te nie podlegają swobodnym transakcjom kupna i sprzedaży - w każdej fazie życia lasu na określonej powierzchni można mówić o jego szacunkowej wartości likwidacyjnej. W uproszczeniu przyjmuje się, że szacunkowa wartość likwidacyjna lasu odpowiada cenie, jaką uzyskalibyśmy, gdybyśmy na danej powierzchni dokonali całkowitej wycinki roślinności leśnej, dokonując następnie sprzedaży surowca drzewnego i odpłatnego zbycia gruntu, pokrytego roślinnością leśną. Szacunkowa wartość likwidacyjna lasu jest zatem sumą oszacowanej wartości wymiennej gruntu oraz oszacowanej wartości wymiennej surowca drzewnego, możliwego do pozyskania na danej powierzchni. Jak jednak podnieśliśmy powyżej – wartość dowolnego dobra jest to wartość (poziom, stopień) zdolności tego dobra do zaspokajania określonych potrzeb społeczno – gospodarczych. Jak to poniżej zostanie wykazane – ani wartość rekonstrukcyjna, ani wartość likwidacyjna nie oddają wartości lasu jako wartości zdolności lasu do zaspokajania wielorakich potrzeb społecznych i gospodarczych. Jest oczywiste, że z punktu widzenia tak rozumianej wartości lasu – rozwiązaniem najkorzystniejszym byłoby posługiwanie się szacunkiem wartości wymiennej lasu (szacunkowa wartość wymienna lasu = wartość oszacowana na podstawie porównywalnych cen transakcji kupna – sprzedaży lasów). Z braku bazy takich cen, uzyskiwanych na rynku krajowym – szacunkowa wartość wymienna lasów jest możliwa do uzyskania z zastosowaniem cen rynku kontynentalnego (cen rynku międzynarodowego).W celu wykazania ułomności szacowania wartości lasu w oparciu o metodologię rekonstrukcji oraz metodologię likwidacyjną, niezbędne jest posłużenie się następującą (wybitnie teoretyczną) formułą matematyczną, którą należałoby stosować przy ustalaniu pełnej wartości lasu bez posługiwania się cenami transakcyjnymi: pełna wartość lasu z użyciem techniki rekonstrukcyjnej = [przyrodzona wartość gruntu, obejmującego m.in. las /obejmującego powierzchnię ziemi z roślinnością leśną lub przejściowo pozbawioną roślinności leśnej / , w szerokim tego słowa znaczeniu, rozumiana jako naturalna wartość zdolności gruntu do zaspokajania wielorakich oczekiwań społecznych oraz gospodarczych, jaką dany grunt, w „odpowiedzi” na materialne i niematerialne świadczenia lasu”, wykazywał w zamierzchłej przeszłości przed objęciem go gospodarką leśną] + [uzasadnione nakłady, poniesione na modyfikowanie przyrodzonej wartości gruntu wskutek gospodarki leśnej w minionych generacjach lasu] + - [naturalny przyrost (+) lub ubytek (-) wartości zdolności gruntu w szerokim tego słowa znaczeniu do zaspokajania potrzeb społecznych oraz gospodarczych od momentu objęcia go gospodarka leśną do daty wyceny] + [szacunek kosztów uzasadnionych, rekonstruujących, nakłady, poniesione na gospodarkę leśna w ramach obecnej generacji lasu do daty wyceny] – [szacunek wartości pożytków naturalnych zrealizowanych przez las w ramach jego obecnej generacji do daty wyceny];Przy szacowaniu wartości lasu z zastosowaniem metodologii rekonstrukcyjnej, przyrodzoną wartość gruntu, uzasadnione nakłady ponoszone w zamierzchłej przeszłości w ramach gospodarki leśnej na modyfikowanie tej przyrodzonej wartości, oraz naturalny przyrost lub naturalny ubytek przyrodzonej wartości gruntu od momentu inicjacji na nim prowadzenia gospodarki leśnej do daty wyceny – otóż wszystkie te wielkości zastępuje się oszacowaną wartością wymienną gruntu o podobnej klasie bonitacyjnej na zbliżonym rynku. W praktyce pod uwagę bierze się wyłącznie grunty o rolnym kierunku wykorzystania, gdyż w zasadzie tylko w stosunku do nich można w Polsce posłużyć się bazą cen transakcyjnych rynku lokalnego czy nawet rynku krajowego. Jest oczywiste, że tak oszacowana wartość zasadniczo odzwierciedla jedynie zdolność gruntu do zaspokajania potrzeb gospodarczych w zakresie produkcji rolnej, nie zaś zdolność tego gruntu do zaspokajania zapotrzebowania społeczno – gospodarczego na materialne i niematerialne świadczenia lasu. Pozostaje poza dyskusją, iż dostosowanie właściwości gruntu rolnego do właściwości, wykazywanej przez grunt o odpowiednim „potencjale”, o odpowiedniej wartości zdolności do świadczeń tak materialnych, jak i niematerialnych, wymaga określonych nakładów rzeczowych. Nie ulega więc wątpliwości, że w postępowaniu rekonstrukcyjnym prawidłowa ocena szacunkowa wartości gruntu, obejmującego las, na datę inicjacji współczesnej generacji lasu , powinna obejmować przypis nakładów, jakie należałoby ponieść, aby grunt rolny o danej bonitacji uzyskał właściwości gruntu leśnego.Na podstawie współczesnego piśmiennictwa fachowego można wywieść następującą ścieżkę postępowania, prowadzącą do ustalania tego przypisu - z uwzględnieniem szacowania wartości substytucyjnych nakładów budowlano – montażowych, substytucyjnych inwestycji lub szacunkowych nakładów na odbudowę określonych właściwości gruntu::a) grunt rolny, przeznaczony na objęcie pierwszą generację lasu, wykazuje określoną zdolność do zapewniania dochodu czystego, związanego ze sprzedażą pożytków naturalnych w postaci drewna; zdolność tę mogę ustalić poprzez obliczenie wartości inwestycji (np. w postaci lokaty środków pieniężnych w banku), jakiej powinienem dokonać [dochodowa wartość lasu], aby zapewnić sobie roczną kwotę zwrotu z tej inwestycji, odpowiadającą przeciętnej wartości dochodu czystego, uzyskiwanego ze sprzedaży drewna, pozyskiwanego w lesie pierwszej generacji na gruncie rolnym; w ten sam sposób mogę ustalić dochodową wartość lasu w odniesieniu do konkretnego gruntu leśnego; różnica tych dwóch wartości jest jedną ze składowych sumy, stanowiącej poszukiwany przypis do szacunkowej wartości wymiennej gruntu rolnego;b) grunt rolny, przeznaczony na objęcie pierwszą generację lasu, wykazuje określoną zdolność do zapewniania produkcji grzybów, jagód oraz innych płodów runa leśnego (w części podlegającej zbieractwu powszechnemu); roczną wartość dochodu czystego, jaką z tego tytułu uzyskuje ludność w ramach zbieractwa na użytek własny lub do skupu mogę oszacować; kapitalizując ten dochód otrzymuję wartość dochodową lasu, związana z jego świadczeniami na rzecz ludności w zakresie stwarzania jej możliwości zbieractwa płodów runa leśnego na użytek własny oraz odsprzedaży do skupu; w ten sam sposób mogę ustalić wartość zdolności do zapewniania ludności terenów do zbieractwa płodów runa leśnego w odniesieniu nie do gruntu rolnego, lecz do konkretnego gruntu leśnego; różnica tych dwóch wartości jest kolejną składową sumy, stanowiącej poszukiwany przypis do szacunkowej wartości wymiennej gruntu rolnego;c) grunt rolny, przeznaczony na objęcie pierwszą generację lasu, wykazuje określoną zdolność do retencjonowania wody; wartość tej zdolności mogę ustalić poprzez oszacowanie nakładów na roboty budowlano – montażowe, jakie musiałbym ponieść na wybudowanie sztucznego zbiornika wodnego o tych samych wartościach retencyjnych; w ten sposób otrzymuję szacunek substytucyjnej wartości zdolności lasu do retencjonowania wody; różnica między w/w wartością, ustaloną dla konkretnego gruntu, a wartością dla gruntu rolnego, wycenionego na podstawie szacunku wartości wymiennej, jest następna składową sumy, stanowiącej poszukiwany przypis do szacunkowej wartości wymiennej gruntu rolnego;d) grunt rolny, przeznaczony na objęcie pierwszą generację lasu, wykazuje określoną zdolność do akumulacji dwutlenku węgla; wartość przychodów ze średniorocznej akumulacji węgla przez taki grunt mogę oszacować na podstawie cen transakcyjnych (także cen transakcyjnych na rynku krajowym), związanych ze wstępnej realizacji protokołu z Kyoto; kapitalizując te przychody uzyskuję wartość zdolności lasu do akumulacji węgla, zaś obliczając różnicę między wartością zdolności do akumulacji węgla przez konkretny grunt a odpowiadającą wartością, odnoszącą się do gruntu rolnego, otrzymuję jeszcze jedną składową sumy, stanowiącej poszukiwany przypis do szacunkowej wartości wymiennej gruntu,e) grunt rolny, przeznaczony na objęcie pierwszą generację lasu, charakteryzuje się określoną bioróżnorodnością („bioróżnorodność wczesnych stadiów sukcesyjnych”); nakłady „reintrodukcyjne”, jakie należałoby ponieść, aby grunt rolny osiągnął pożądany poziom bioróżnorodności, charakteryzujący konkretny grunt (grunt faktycznie podlegający wycenie), odpowiadają wartości odbudowy bioróżnorodności (wartość ta – to następna składowa poszukiwanego przypisu),f) postępując w podobny sposób w odniesieniu do innych przejawów zdolności gruntu do świadczeń materialnych i niematerialnych wyczerpujemy listę składowych przypisu, jakiego powinniśmy dokonać do oszacowanej wartości wymiennej gruntu rolnego, aby tak zweryfikowana wartość gruntu, odzwierciedlała zdolność do świadczeń materialnych i niematerialnych ze strony gruntu leśnego.Powyższe rozważania przeprowadzono przy założeniu, że szacunek wartości gruntu leśnego jest dokonywany za pomocą oszacowanej wartości wymiennej gruntu rolnego. Jeżeli za poziom wyjścia przyjąć wartość gruntu leśnego całkowicie ekosystemowo zdeprecjonowanego – to przypis do oszacowanej wartości wymiennej takiego gruntu (praktycznie równej zeru), obliczany przy założeniu, że grunt ten chcemy doprowadzić do określonego (naturalnego) poziomu zdolności do świadczeń materialnych oraz niematerialnych, odzwierciedla wartość bezwzględną gruntu jako dobra natury.Powracając w naszych rozważań na temat szacowania wartości lasu metodą rekonstrukcyjną, należy zauważyć, że dopiero po skorygowania oszacowanej wartości wymiennej gruntu rolnego o danej bonitacji o w/w przypis (i uzyskaniu w ten sposób pełnej wartości gruntu leśnego na stan inicjacji aktualnej generacji lasu na tym gruncie) oraz o szacunek kosztów uzasadnionych, rekonstruujących, nakłady, poniesione na gospodarkę leśną w ramach obecnej generacji lasu do daty wyceny jego wartości, pomniejszone o wartość pożytków naturalnych pobranych (o wartość zrealizowanych świadczeń materialnych i niematerialnych) - możemy mówić o pełnej wartości rekonstrukcyjnej lasu. Szacunek kosztów, rekonstruujących nakłady na gospodarkę leśną w ramach współczesnej generacji lasu, odpowiada wartości dodanej do oszacowanej startowej wartości gruntu leśnego ( oszacowana wartość wymienna gruntu rolnego + przypis korygujący). Ta wartość dodana odzwierciedla oczywiście zarówno przysporzenia, podnoszące wartość zdolności gruntu do świadczeń materialnych, jak i świadczeń niematerialnych (wynika to z samej definicji gospodarki leśnej, obejmującej /przypomnijmy/ m.in. realizowanie pozaprodukcyjnych funkcji lasu), ale również obejmuje wartość pożytków naturalnych, zrealizowanych przez las do daty jego wyceny.Jeszcze większe zniekształcenie pełnej wartości lasu otrzymujemy z zastosowaniem metody likwidacyjnej. W tej metodzie wartość gruntu nie wymaga skorygowania o wyżej omówiony przypis tylko wówczas, gdy dany grunt przestaje spełniać funkcje lasu (przestaje być lasem). Zwykle tak nie jest. Nie możemy więc zadawalać się wartością gruntu oszacowaną na podstawie szacunku wartości gruntu rolnego. Pełną wartość lasu z użyciem metody likwidacyjnej uzyskamy tylko wówczas, gdy zastosujemy następująca formułę : wartość gruntu rolnego na początku danej (współczesnej generacji lasu) + przypis ze względu na różnice między zdolnością gruntu rolnego do świadczeń materialnych oraz niematerialnych + nakłady na gospodarkę leśną poniesione w ramach danej generacji lasu do daty wyceny wartości lasu – wartość pożytków naturalnych, dostarczonych przez las do daty jego wyceny + wartość pożytków naturalnych w postaci drewna na pniu. Jak to już w niniejszym słowniku omówiono, nie wszystkie składniki zasobów majątkowych we władaniu Lasów Państwowych, stanowią aktywa majątkowe, a tylko aktywa majątkowe podlegają wycenie (według reguł określonych w ustawie o rachunkowości) oraz podlegają obowiązkowi ewidencjonowania w urządzeniach księgowych. Zdolność gruntów, obejmujących lasy, do świadczeń niematerialnych nie może oczywiście stanowić aktywu majątkowego, gdyż jest nośnikiem korzyści ekonomicznych, osiąganych przez majątek państwowy, nie znajdujący się w przeważającej części we władaniu LP. Również zdolność do świadczeń materialnych nie jest pod tytułem wartość lasu utrwalana w urządzeniach księgowych LP, a to z braku jednoznacznych metod wyceny wartości tych aktywów dla celów ewidencji księgowej. Można mówić o wielu innych zasobach majątkowych we władaniu LP, nie podlegających ewidencji księgowej. W jednostkach organizacyjnych (zorganizowanych częściach jednostek organizacyjnych), podlegających transakcji kupna – sprzedaży, nieaktywowane ich zasoby majątkowe mają „szanse” ujawnić w sposób zbiorczy swoją wartość w aktywie majątkowym, będącym wartością niematerialną i prawną , o nazwie „wartość firmy”. Wartość firmy jest to różnica miedzy jej ceną nabycia jednostki organizacyjnej ( zorganizowanej części jednostki organizacyjnej) a rzetelnie ustaloną sumaryczną wartością netto jej innych aktywów majątkowych. LP nie są oczywiście na sprzedaż, nie wydaje się również, aby LP przysługiwało prawo nabywania jednostek organizacyjnych (czy ich zorganizowanej części). Nieporozumieniem przeto wydaje się powołanie w planie kont LP konta „wartość firmy”W LP godne rozpatrzenia jest wykreowanie pozabilansowego składnika majątkowego o nazwie „wartość Lasów Państwowych”. Według tej koncepcji wartość LP odpowiadałaby sumie wartości netto aktywów majątkowych, zwiększonej o oszacowaną wartość lasu ( z uwzględnieniem wartości zdolności do świadczeń niematerialnych ), a także o oszacowaną metodą kosztów wyłożonych wartość innych składników majątkowych, nie będących aktywami majątkowymi – tak materialnymi, jaki niematerialnymi. Rozwiniecie koncepcji „wartości Lasów Państwowych” znajduje się w końcowej części definicji wartości niematerialnych i prawnych. Dotychczasowe nasze rozważania na temat ustalania lub szacowania wartości lasów należy skonfrontować z obowiązującym na ten temat stanem prawnym. Wynika to z okoliczności, że w normach prawnych, regulujących dokonywanie przez LP obrotu prawnego lasami, gruntami, nie będącymi lasami, oraz nieruchomościami, nie będącymi gruntami, ważna rola przypada szacunkom ich wartości, dokonywanym przez rzeczoznawców majątkowych z uwzględnieniem wiążących ich przepisów prawa. Ponadto w prawie leśnym można znaleźć dyspozycję, aby ewidencja lasów była prowadzona zgodnie z obowiązującymi przepisami prawnymi, Dotychczas brak szczegółowych regulacji prawnych odnoszących się do ustalania wartości lasów dla celów ewidencyjnych. Z ustawy o rachunkowości wynika, że w ustalaniu wartości ewidencyjnej lasów mogłaby mieć zastosowanie zasada ustalania wartości godziwej, choć wyraźnie na przeszkodzie stoi tu brak bazy danych o występowaniu cen transakcyjnych lasów, przynajmniej na polskich rynkach lokalnych oraz na rynku krajowym. Jeśli chodzi o przepisy prawne dotyczące szacowania wartości lasów, przez długi czas w polskim systemie prawnym nie było regulacji prawnych, odnoszących się w sposób uniwersalny do tego zagadnienia. W opracowaniu podręcznikowym po redakcją prof. zw. dr. hab. Mieczysława Podgórskiego „Podstawy wyceny lasów – stan prawny na dzień 31 sierpnia 2001 r.” [ Zachodnie Centrum Organizacji, Zielona Góra 2001 ] autorzy dzieła w rozdziale I. pkt.2. zidentyfikowali, jako prawnie obowiązujące, jedynie cztery przypadki zasad ustalania szacunkowej wartości drzewostanów i zadrzewień: a) w postępowaniu wywłaszczeniowym nieruchomości, b) dla potrzeb rozliczeń z tytułu zwrotów wywłaszczonych nieruchomości, c) dla potrzeb ustalania jednorazowego odszkodowania za przedwczesny wyrąb drzewostanów, d) przy obliczaniu wartości drzewostanów leśnych wchodzących w skład gospodarstw rolnych przekazywanych na Skarbowi Państwa - stwierdzając jednak na zakończenie rozdziału I. pkt.2. , co następuje: „W podsumowaniu obowiązujących z mocy prawa zasad określania wartości drzewostanów i zadrzewień należy jednoznacznie stwierdzić, iż zastosowanie tych zasad jest właściwe i uprawnione wyłącznie dla celów wskazanych przez prawodawcę. Wszelkie próby wykorzystania tych zasad w innych sytuacjach są pozbawione podstaw prawnych oraz poprawności merytorycznej”. Należy dodać, że poza identyfikacją, dokonaną przez prof. Mieczysława Podgórskiego, znalazła się metoda szacowania wartości lasów na potrzeby procedury wymiany i scalania gruntów. Metoda ta, do czasu nowelizacji ustawy o wymianie i scalaniu gruntów, dokonanej w dniu .... , zakładała szacowanie wartości lasów praktycznie według dyspozycji, zawartej w kodeksie cywilnym (zasada satysfakcji uczestników procesu wymiany i scalania gruntów). Dopiero po cyt. nowelizacji rozstrzygnięto, że wartość lasów ma być określana według regulacji ustawy o gospodarce nieruchomościami. W numerze 4/63 (rok 2003) periodyku specjalistycznego „Wycena” we wprowadzeniu prof. Andrzeja Nowaka do omówienia Standardu V.6. „Określanie wartości nieruchomości leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych”, uchwalonego przez Radę Krajową PFSRM w dniu 9.12.2002 r z mocą obowiązywania od dnia 1 lipca 2003 r. , znajdujemy następujące stwierdzenie: „Dotychczas brak było określonych szczegółowych procedur szacowania nieruchomości leśnych i zadrzewionych w formie odrębnie opracowanego standardu zaś obowiązujące przepisy regulowały metodykę szacowania takich nieruchomości dość ogólnie. Istotnie – do 1.01.1998 r. uniwersalnym aktem prawnym, odnoszącym się do szacowania wartości nieruchomości, było Zarządzenie Ministra Gospodarki przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 marca 1995 r w sprawie szczegółowych zasad ustalania wartości nieruchomości (M.P. z 1995 r Nr 13 poz. 163). Rzecz w tym, że akt ten wydano na podstawie art. 8 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r o gospodarce gruntami i wywłaszczaniu nieruchomości (Dz. U. z 1991 r. Nr 30.poz.127. z późn. zm.), która to ustawa w art. 1. ust.2. wyłączała spod swojej jurysdykcji: a) grunty zabudowane wchodzące w skład gospodarstw rolnych, b) grunty niezabudowane - związane z państwowym gospodarstwem leśnymi,- położone na obszarach, przeznaczonych w planach zagospodarowania przestrzennego wyłącznie na cele gospodarki rolnej i leśnej. Powołane zarządzenie nie mogło zatem odnosić się praktycznie do lasów jako gruntów pokrytych roślinnością leśną lub przejściowo pozbawionych roślinności leśnej – chyba że lasy te, nie związane z państwowym gospodarstwem leśnym, w planach zagospodarowania przestrzennego były przeznaczone na cele nierolnicze i nieleśne.Zarządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 marca 1995 roku w sprawie szczegółowych zasad ustalania wartości nieruchomości zostało uchylone z dniem 1.01.1998 r. w związku z utratą mocy podstawy do jego wydania ( utrata mocy, wynikająca z normy art. 241.pkt.1. ustawy z dnia 21.sieprnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami [Dz. U. 1997 r Nr 115 poz. 741] ). Od 1 stycznia 1998 roku do 31 lipca 1998 roku w sprawie szczegółowych zasad szacowania wartości nieruchomości występowała pustka legislacyjna. Dopiero w dniu 31 lipca 1998 r w Dz. U. Nr 98. poz.612 opublikowane zostało Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 lipca 1998 r w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego. Rozporządzenie to zostało wydane na podstawie art. 159 ustawy z dnia 21. sierpnia 1997 roku o gospodarce nieruchomościami. W Dziale IV („Wycena nieruchomości’), rozdziale I.(„Określanie wartości nieruchomości”), w art. 149 określono, że „przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do wszystkich nieruchomości, bez względu na podmiot własności, z wyłączeniem określania wartości nieruchomości w związku z realizacją ustawy o scalaniu i wymianie gruntów”. A zatem w każdym przypadku, gdy zachodziła potrzeba (w tym potrzeba prawna) oszacowania wartości jakiejkolwiek nieruchomości dla celów innych niż scalania i wymiany gruntów - od 1.01.1998 prawnie wiążące były regulacje Działu IV, Rozdziału I ustawy o gospodarce nieruchomościami, zaś od 31 lipca 1998 r – dodatkowo normy cyt. rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7.lipca 1998r. w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego. Rzecz w tym, że szczegółowa analiza prawna regulacji prawnych, powołanych w zdaniu poprzednim, prowadzi do wniosku, że nie przystawały one do nieruchomości, będących lasami, t. j. gruntami, pokrytymi roślinnością leśną lub przejściowo pozbawionymi roślinności leśnej. Dopiero w dniu 27 listopada 2002 r Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wyceny nieruchomości oraz zasad i trybu sporządzania operatu szacunkowego (Dz. U. 2002 Nr 230 poz. 1924), w którym po raz pierwszy jest mowa wprost o uniwersalnych zasadach określania wartości nieruchomości zadrzewionych, zakrzewionych lub leśnych ; na szczególną przy tym uwagę zasługuje norma § 46 cyt. rozporządzenia, odnosząca się w szczególności do nieruchomości leśnych udostępnionych publicznie; norma ta określiła, że wartość takich nieruchomości stanowi sumę wartości gruntów oraz wartości drzew, krzewów i innych roślin, znajdujących się na tym gruncie, przy czym wartość drzew, krzewów i innych roślin ma być w świetle tych uregulowań określana na poziomie dotychczasowych kosztów ich nasadzenia oraz pielęgnacji ; W § 46 ust.3. analizowanego rozporządzenia określono, że „przy określaniu wartości nieruchomości (...) leśnych, spełniających funkcje ochronne, rekreacyjne albo krajobrazowe, uwzględnia się szczególne funkcje tych nieruchomości. Norma ta usankcjonowała de facto, że zdolność lasów do świadczeń niematerialnych stanowi część składową gruntów, pokrytych roślinnością leśną lub przejściowo pozbawionych roślinności leśnej w szerokim tego słowa znaczeniu.Na długo przed prawnym unormowaniem sprawy określania wartości lasu w ogóle, w tym wartościowania jego części składowej, t. j. zdolności do świadczeń niematerialnych – dostępne były liczne opracowania oraz publikacje, wskazujące na potrzebę uwzględnianie zdolności lasów do świadczeń pozaprodukcyjnych przy ustalaniu wartości nieruchomości leśnych; I tak według obecnego stanu wiedzy na przywołanie zasługuje :- art. 6. ustawy o lasach, w którym określono, że gospodarka leśna oznacza w szczególności „realizację pozaprodukcyjnych funkcji lasu” ( w praktyce oznacza to, że działalność leśna ma, m.in., skutkować powstawaniem niematerialnych świadczeń lasu; wszystko, co jest efektem działalności człowieka oraz wynika z używania innych zasobów ekonomicznych ma swoją wartość; świadczenia niematerialne lasu powstające w toku działalności leśnej mają swoją wartość);- dzieło naukowe prof. Tadeusza Marszałka pt. „Nasze dziedzictwo leśne” ( Fundacja „Rozwój SGGW”, Warszawa 1999), w którym znajdujemy m.in. następujące stwierdzenia:• „Wyniki badań uzyskanych (...) wykazały, że wartość socjalnych funkcji spełnianych przez 1 ha lasu w ciągu jednego roku w przeważającej liczbie przypadków jest wielokrotnie większa od wartości drewna i użytków ubocznych pobieranych z identycznej powierzchni i w identycznym przedziale czasowym”• „ Można (...) mówić o istnieniu dwóch wartości lasu. Jednej – wynikającej ze zdolności lasu do dostarczania drewna i użytków ubocznych (czyli zdolności spełniania funkcji gospodarczych) oraz drugiej –wynikającej ze zdolności lasu do dostarczania usług o charakterze ochronnym, zdrowotnym, rekreacyjnym itp. (czyli zdolność spełniania funkcji socjalnych. Pierwszy rodzaj wartości nazywany gospodarczą wartością lasu, drugi zaś – socjalną wartością lasu. Wyliczono, że ów drugi rodzaj wartości kształtuje się na bardzo wysokim poziomie”• „Rachunek przeprowadzony dla wszystkich lasów wchodzących w skład Lasów Państwowych wykazał prawie dwunastokrotnie większą wartość od ich wartości gospodarczej. Pełna kompleksowa wartość lasu jest sumą obu rodzajów wartości”, - przywołane już powyżej dzieło „Podstawy wyceny lasów”, w których znajdujemy następujące stwierdzenia :• „pożytki naturalne, uzyskiwane z nieruchomości leśnych można podzielić na dwie kategorie : a) pożytki docelowe – kumulowane w całym okresie wzrastania i dojrzewania drzew do wyrębu (...), b) „pożytki bieżące – będące efektami pozaprodukcyjnych funkcji lasu oraz pożytkami surowcowymi, dostępnymi już w trakcie cyklu produkcyjnego pożytków docelowych”,• „ obliczona (...) gospodarcza wartość lasu, odzwierciedla ich minimalną wartość, t. j. taka wartość, jaka zostałaby tym lasom przypisana, gdyby one nie spełniały żadnych funkcji gospodarczych”- druk sejmowy Sejmu RP IV kadencji (nr 646), opatrzony datą 28. czerwca 2002 r oraz sygnaturą Prezesa Rady Ministrów DSP – 440 – 127/02, przy którym ówczesny Premier RP przekazał ówczesnemu Marszałkowi Sejmu RP przyjęte przez Radę Ministrów „Informację o stanie lasów w 2000 i 2001 roku” , „ Informację o realizacji w 2000 i 2001 roku >Krajowego programu zwiększenia lesistości
Zobacz więcej...
« 1 2 3 4 5 6 7 »
Wszystkich stron: 7
