Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej

Dział

Gleba jako fizyczne i chemiczne środowisko życia

Ilość znalezionych haseł: 186

Gleba jako fizyczne i chemiczne środowisko życia

erozja gleby

(gleboznawstwo leśne), jeden z głównych procesów zagrożeń i degradacji gleb, rzeźby terenu, stosunków wodnych, powodowany przez czynniki zewnętrzne, których skutkiem jest: utrata najcenniejszych powierzchniowych warstw gleby, wymywanie składników pokarmowych, pogorszenie struktury gleby, straty powierzchni uprawnej, niszczenie roślin, wzrost spływu powierzchniowego, spadek retencji, zmiany przepływów rzek, wzrost sedymentacji rzecznej (zagrożenie powodziowe). Wyróżnia się rodzaje erozji w zależności od czynnika sprawczego: a) erozja morska - powodowana jest ruchem wody jak falowanie, przypływy i odpływy. Erozja morska atakuje głównie brzeg i dno w pobliżu brzegu, powodując kruszenie i rozbijanie utworów skalnych budujących brzeg i gleb. Produkt tego działania jest przenoszony w głąb morza lub wyrzucany na brzeg, a także transportowany wzdłuż linii brzegowej. Przykładem rozmiaru problemu erozji morskiej na polskim brzegu Bałtyku jest Trzęsacz. Kościół w Trzęsaczu zbudowano w średniowieczu w odległości 2 km od linii brzegowej, obecnie zniszczone jego fragmenty wchłonął klif morski. b) erozja lodowcowa - to żłobienie terenu przez lodowiec. Proces ten obejmuje szlifowanie podłoża, wyrywanie fragmentów skał z litego podłoża, zdzieranie całych warstw gleb i skał luźnych, c) erozja wodna - obejmuje (1) erozję deszczową czyli spłukiwanie powierzchniowe cząstek gleby przez wody opadowe, (2) erozję rzeczną czyli przemieszczanie wraz z płynącą wodą cząstek: - w górnym biegu rzeki występuje erozja wgłębna – pogłębianie koryta rzecznego, potoku przez wleczony materiał skalny zwykle gruboziarnisty, erozja wsteczna – cofanie się źródeł rzeki, - w środkowym biegu rzeki występuje erozja boczna – podmywanie brzegów rzeki, erozja denna – pogłębianie dna rzeki przez wodę i wleczone aluwia, - w dolnym biegu rzeki zwykle nad erozją przeważa akumulacja osadów niesionych przez rzekę, (3) erozję morską – niszczenie brzegów przez wody morskie. d) erozja eoliczna - przenoszenie cząstek gleby i rozkruszonych skał przez wiatr, szlifowanie skał przez niesione przez wiatr ziarna piasku oraz akumulacja cząstek na powierzchni gleby. Dobrze widocznym efektem erozji eolicznej i transportu materiału wywianego przez wiatr jest → wydma. e) erozja - ruchy masowe - zespół procesów powodujących erozję gleb wywoływanych przyciąganiem ziemskim i przemieszczanie mas glebowych i skalnych skierowane w dół zbocza wywołane siłą ciężkości. Wyróżnia się: odpadanie (odrywanie się od litego podłoża i spadanie fragmentów skały), obrywanie (obrywanie się mas skalnych bądź ziemnych z nawisów, przy czym oderwane elementy przemieszczają się drogą powietrzną), osuwanie (szybkie przemieszczanie się w dół stoku  gleby i skał zwane też → osuwisko), spływy (→ soliflukcja, spływanie nadmiernie uwilgotnionych rozmarzniętych mas glebowych po zamarzniętym jeszcze podłożu),  pełzanie (osuwanie przebiegające wolniej), osiadanie (powolne obniżanie się powierzchni terenu wskutek zmniejszenia objętości gleb i skał). Ruchy masowe kształtują też współcześnie rzeźbę terenu. f) erozja - rodzaje w zależności od skutków - wyróżnia się następujące rodzaje erozji w zależności od skutków: powierzchniowa (zmywanie i rozmywanie wierzchnich warstw gleby przez wodę lub rozwiewanie przez wiatr), liniowa (rozcinanie gleby przez skoncentrowany spływ wody, prowadzący zazwyczaj do powstawania form żłobinowych, głębokich rozcięć typu wąwozowego, rozbryzgowa (odrywanie i odrzucanie cząstek ziemnych przez krople deszczu i gradu, połączone z ubijaniem i zamulaniem powierzchni gleby), uprawowa (trwałe przemieszczanie gleby ku dołowi stoków pod wpływem działania narzędzi i maszyn rolniczych). Ważnym elementem problemu są: erozja - czynniki sprzyjające - czynnikami sprzyjającymi erozji są: wycinanie i wypalanie lasów (dotyczy wilgotnych lasów równikowych), źle prowadzone osuszanie terenów, likwidacja miedz w procesie łączenia małych gospodarstw w duże farmy, usuwanie murków, żywopłotów, zakrzewień i zadrzewień śródpolnych, zbyt intensywny wypas zwierząt, zła lokalizacja dróg, uprawa stromych stoków i dolinek śródzboczowych, uprawa wzdłuż stoku. erozja - czynniki przeciwdziałające - czynnikami przeciwdziałającymi erozji są: osłona i wiązanie powierzchni gruntu poprzez rosnącą na niej roślinność, zabezpieczanie powierzchni gruntu poprzez systemy korzeniowe, osłona i wiązanie powierzchni gruntu poprzez natrysk sklejających mas celulozowych, właściwa uprawa (agrotechnika przeciwerozyjna), właściwe melioracje wodne.

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt