(urządzanie lasu), KZP może ustalić potrzebę sporządzenia, łącznie z projektem planu urządzenia lasu, ekspertyzy ekonomicznej w formie szczegółowej prognozy spodziewanego wyniku ekonomicznego gospodarki leśnej, prowadzonej na podstawie planu urządzenia lasu. Taka szczegółowa prognoza, która może być również sporządzona w okresie realizacji planu urządzenia lasu, zawiera wiele danych wrażliwych (przewidywane ceny surowca drzewnego, przewidywane ceny jednostkowe usług leśnych, wstępna dokumentacja pokładów kruszyw mineralnych, sugestie negocjacji niekorzystnych umów, zalecenia pozyskiwania środków finansowych z innych źródeł niż sprzedaż drewna itp.), dlatego jest dokumentem poufnym, którego zakres i forma opracowania nie podlegają regulacji w instrukcji urządzania lasu.
W wypadku zlecenia wykonania ekspertyzy ekonomicznej nadleśnictwa łącznie z projektem planu urządzenia lasu, stanowi ona odrębny dokument o treści nieujawnionej w opisie ogólnym nadleśnictwa (elaboracie). W związku z powyższym, opracowanie ekspertyzy ekonomicznej nadleśnictwa nie zwalnia od zamieszczenia w elaboracie podrozdziału „Charakterystyka warunków ekonomicznych gospodarki leśnej oraz prognoza spodziewanego wyniku ekonomicznego”.

(urządzanie lasu), w urządzaniu lasu rozumiana jako użytek gruntowy posiadający określoną cechę lub właściwość, ale otoczony gruntami o odmiennej cesze lub właściwości (np. grunty prywatne położone wśród lasów należących do Skarbu Państwa). Użytki o jednej właściwości wrzynające się zatokowo w użytki o innej właściwości nazywa się półenklawami. Lasy Państwowe dążą do likwidacji enklaw i półenklaw gruntowych poprzez ich wykupywanie, sprzedaż (dotyczy użytków nieleśnych) lub zamianę.

(urządzanie lasu), sporządzanie planu urządzenia lasu przebiega w dwóch etapach:
• Terenowa inwentaryzacja w trakcie której dokonywany jest opis taksacyjny lasu, weryfikacja granic wyłączeń taksacyjnych, weryfikacja zapisów powszechnej ewidencji gruntów, zaprojektowanie wskazań gospodarczych dla poszczególnych wydzieleń.
• Prace kameralne, które obejmują: opracowanie danych pochodzących z inwentaryzacji terenowej, przygotowanie bazy danych do SILP, obliczenie i określenie etatów użytkowania rębnego i przedrębnego, sporządzenie planu cięć, wykonanie zestawień, tabel i wykazów, sporządzenia mapy numerycznej zgodnej ze Standardem Leśnej Mapy Numerycznej oraz wykonanie map analogowych.

(urządzanie lasu), okresowa (ustalana zwykle na 10 lat) wielkość pozyskania użytków przedrębnych zapisana w planie urządzenia lasu dla nadleśnictwa, wyrażona w wymiarze powierzchniowym lub miąższościowym. Według IUL, do użytków przedrębnych w planie urządzenia lasu zalicza się miąższość grubizny netto, projektowaną do pozyskania w ramach czyszczeń późnych (CPP) i trzebieży: TW oraz TP.
Etat cięć użytkowania przedrębnego w wymiarze powierzchniowym ustala się na podstawie zestawienia zbiorczego powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego we wskazaniach gospodarczych opisu taksacyjnego według rodzajów cięć i gatunków panujących oraz klas i podklas wieku. Tak ustalony i przyjęty podczas NTG etat powierzchniowy stanowi wielkość obligatoryjną do wykonania w okresie obowiązywania planu urządzenia lasu.
Orientacyjny etat użytkowania przedrębnego w wymiarze miąższościowym ustala się w m³ grubizny netto na dziesięciolecie, sumarycznie dla całego obrębu, bez szczegółowego rozdziału na gospodarstwa, rodzaje cięć, gatunki drzew i klasy wieku. Przy planowaniu orientacyjnego etatu cięć użytkowania przedrębnego należy uwzględniać przyjęte cele gospodarowania (ochronne i produkcyjne), stadia rozwojowe drzewostanów oraz dynamikę ich rozwoju.
Orientacyjną wielkość miąższości grubizny planowaną do pozyskania w ramach użytkowania przedrębnego na dziesięciolecie określa się na podstawie:
1) wyników użytkowania przedrębnego w nadleśnictwie w okresie ostatnich pięciu lat, biorąc pod uwagę łączną, pozyskaną w tym okresie, miąższość z cięć pielęgnacyjnych, sanitarnych i przygodnych;
2) tabeli klas wieku spodziewanego bieżącego rocznego przyrostu miąższości według gatunków panujących, biorąc też pod uwagę uzyskaną w ubiegłym okresie intensywność cięć przedrębnych w stosunku do tego przyrostu tabelarycznego;
3) wielkości uzyskanego w ubiegłym dziesięcioleciu przyrostu bieżącego użytecznego, biorąc też pod uwagę uzyskaną w ubiegłym okresie intensywność cięć przedrębnych w stosunku do tego przyrostu użytecznego;
4) zestawienia zbiorczego powierzchni drzewostanów zaprojektowanych do użytkowania przedrębnego we wskazaniach gospodarczych opisu taksacyjnego według rodzajów cięć i gatunków panujących oraz klas i podklas wieku; z możliwością wykorzystania z programu TAKSATOR odpowiedniego wykazu cięć użytkowania przedrębnego;
5) programów informatycznych opracowanych na modelach wzrostu drzewostanów.
Ze względu na brak możliwości precyzyjnego zaplanowania etatu użytkowania przedrębnego w miąższości należy przyjmować jego wielkość podczas NTG, po szczegółowej analizie danych:
a) występowania zaległości w cięciach pielęgnacyjnych z ubiegłego okresu, objawiających się np. znacz-nym udziałem użytków przygodnych – należy przewidzieć ich usunięcie w okresie obowiązywania sporządzanego planu urządzenia lasu;
b) znacznej liczby drzewostanów kwalifikujących się do przebudowy częściowej należy przewidzieć w nich intensywniejsze cięcia pielęgnacyjne.
Przyjmuje się zasadę, że planowany rozmiar miąższości użytkowania przedrębnego ogółem (traktowany jako maksymalny etat użytkowania przedrębnego na okres obowiązywania planu urządzenia lasu), nie powinien przekroczyć 75% przyrostu bieżącego, spodziewanego w okresie obowiązywania planu urządzenia lasu z wszystkich drzewostanów przedrębnych, to jest z wszystkich drzewostanów, w których nie planuje się użytkowania rębnego.
Orientacyjny etat miąższościowy użytkowania przedrębnego określa się w miąższości grubizny netto. Do porównań z zasobami drzewnymi lub przyrostem miąższości, wyrażanymi w miąższości grubizny brutto, miąższość brutto uzyskuje się po przemnożeniu miąższości netto przez współczynnik 1,25 (do celów orientacyjnego przeliczenia miąższości brutto na netto stosuje się odpowiednio współczynnik 0,8).

(urządzanie lasu), okresowa (ustalana zwykle na 10 lat) wielkość pozyskania grubizny użytków rębnych zapisana w planie urządzenia lasu dla obrębu leśnego i nadleśnictwa, wyliczana lub przyjmowana na podstawie określonej metody urządzeniowej z uwzględnieniem podziału na gospodarstwa i wyrażona w wymiarze miąższościowym lub powierzchniowym. Użytki rębne dzieli się na zaliczone i niezaliczone na poczet przyjętego etatu powierzchniowego.
Według IUL, wielkość użytków rębnych zaliczonych na poczet etatu (powierzchniowego) analizowana jest podczas NTG dla poszczególnych gospodarstw w obrębie leśnym. Suma etatów określonych dla gospodarstw stanowi etat proponowany dla obrębu leśnego, zaś suma etatów obrębów leśnych etat dla nadleśnictwa. Podstawę ich określenia stanowią:
1) odpowiednie obliczenia etatów (etaty: według dojrzałości, zrównania, optymalne, z KO i KDO oraz potrzeb przebudowy);
2) potrzeby hodowlane i ochronne określane przez taksatorów dla poszczególnych drzewostanów na gruncie z uwzględnieniem funkcji pełnionej przez drzewostan w gospodarstwie; suma tych potrzeb zagregowana dla gospodarstwa nazywana jest umownie etatem z potrzeb hodowlanych i ochronnych;
3) możliwości lokalizacji cięć rębnych ograniczone koniecznością przestrzegania przyjętych zasad ładu przestrzennego i czasowego w lesie; używane jest tu umowne pojęcie etatu według możliwości lokalizacji cięć rębnych.
Do obliczenia etatu użytków rębnych zestawia się, dla obrębu leśnego, powierzchniową i miąższościową tabelę klas wieku według gospodarstw i grup gatunków panujących o tym samym wieku rębności, a także sporządza się wykazy: drzewostanów kwalifikujących się do przebudowy, drzewostanów w KO i drzewostanów w KDO.
Etaty oblicza się jako etaty miąższościowe w m³ grubizny brutto.

(urządzanie lasu), wielkość planowanego użytkowania rębnego wynikająca z potrzeb hodowlanych określanych indywidualnie dla każdego drzewostanu, uwzględniająca funkcje lasu i stan drzewostanów. Etat ten (tak, jak gospodarstwo przerębowe) w IUL z 2012 r. zastąpiony został przerębowym sposobem zagospodarowania (GP) w odniesieniu do drzewostanów zgrupowanych w jednostki kontrolne.

(urządzanie lasu), wielkość planowanego użytkowania rębnego dla tego gospodarstwa stanowi suma stwierdzonych na gruncie potrzeb hodowlanych i ochronnych drzewostanów, potrzeb weryfikowanych możliwościami lokalizacji cięć rębnych z tytułu konieczności zachowania ładu czasowego i przestrzennego w lesie, wynikających z pełnienia przez te drzewostany indywidualnych celów i funkcji specjalnych, realizowanych w postaci odpowiednich form użytkowania rębnego. Sumaryczna wielkość użytków rębnych zaprojektowanych w tym gospodarstwie na okres obowiązywania planu urządzenia lasu nazywana jest umownie etatem z potrzeb hodowlanych i ochronnych w gospodarstwie specjalnym.

(urządzanie lasu), dla gospodarstwa G oblicza się etaty cząstkowe dla poszczególnych sposobów zagospodarowania oraz etat sumaryczny dla całego gospodarstwa, w tym dla:
1) zrębowego sposobu zagospodarowania (GZ) oblicza się etaty według dojrzałości, etat zrównania i optymalny oraz etat z potrzeb przebudowy;
2) przerębowo-zrębowego sposobu zagospodarowania (GPZ) oblicza się etaty jak dla GZ oraz dodatkowo etat według okresów uprzątnięcia w KO i KDO;
3) przerębowego sposobu zagospodarowania oblicza się etat z potrzeb przebudowy oraz etat według okresów uprzątnięcia w KO i KDO oraz określa się etat z potrzeb hodowlanych i ochronnych drzewostanów zaliczonych do tego sposobu zagospodarowania.
Dla gospodarstwa G przyjmuje się w zasadzie etat optymalny (suma etatów optymalnych GZ oraz GPZ). W wypadku gdy etat według możliwości lokalizacji cięć rębnych w drzewostanach tego gospodarstwa, określony na podstawie programu informatycznego TAKSATOR PLAN CIĘĆ, jest niższy od etatu optymalnego więcej niż 10%, to należy zweryfikować lokalizację cięć rębnych, korygując odpowiednio kryteria zaliczania drzewostanów do cięć rębnych w programie TAKSATOR PLAN CIĘĆ. Należy podkreślić, że w gospodarstwie G przyjęty etat nie może być niższy od sumy etatów: z potrzeb przebudowy, według okresów uprzątnięcia w KO i KDO oraz z potrzeb hodowlanych w przerębowym sposobie zagospodarowania (GP).

(urządzanie lasu), dla gospodarstwa ochronnego oblicza się etaty tylko dla celów porównawczych, w sposób podobny jak w zrębowo-przerębowym sposobie zagospodarowania wielofunkcyjnych lasów gospodarczych (GPZ). W tym gospodarstwie, podobnie jak w gospodarstwie S, wielkość planowanego użytkowania rębnego, nazywana etatem z potrzeb hodowlanych i ochronnych, to suma stwierdzonych na gruncie potrzeb hodowlanych i ochronnych drzewostanów, weryfikowanych możliwościami lokalizacji cięć rębnych z tytułu konieczności zachowania ładu czasowego i przestrzennego w lesie, a wynikających z pełnienia przez te drzewostany określonych funkcji ochronnych w zbiorach drzewostanów o podobnej funkcji, nazywanych kategoriami ochronności lub ochronnymi obszarami funkcjonalnymi. Funkcję produkcyjną lasów tego gospodarstwa zapewnia się poprzez porównywanie etatu z potrzeb hodowlanych i ochronnych z etatami według dojrzałości drzewostanów i ewentualną korektę przyjmowanego etatu w wypadku nadmiernego nagromadzenia starodrzewów oraz drzewostanów o złym stanie zdrowotnym lub sanitarnym, powodujących zagrożenie dla trwałości i stabilności lasu.
Dla gospodarstwa ochronnego oblicza się również etat z potrzeb przebudowy oraz etat według okresów uprzątnięcia w KO i KDO. Etat przyjęty na okres obowiązywania planu urządzenia lasu nie może być niższy od sumy tych etatów.

(urządzanie lasu), suma miąższości netto drzewostanów lub ich części ujętych w wykazie projektowanych cięć rębnych, w ramach etatu miąższościowego brutto. Miąższość netto ulega automatycznemu obliczeniu w programie TAKSATOR PLAN CIĘĆ, skąd jest odpowiednio przenoszona do tabel programu TAKSATOR.
Do obliczonej miąższości netto dodaje się 5% miąższości z tytułu spodziewanego przyrostu drzewostanów do chwili ich wyrębu. Uzyskuje się w ten sposób miąższościowy etat grubizny netto użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu (powierzchniowego).
Miąższość grubizny netto użytków rębnych zaliczonych na poczet przyjętego etatu (powierzchniowego) powiększa się o miąższość grubizny netto użytków rębnych niezaliczonych na poczet przyjętego etatu (powierzchniowego), określaną na podstawie danych zawartych w opisach taksacyjnych. Tak ustalona suma użytków rębnych na okres obowiązywania planu zatwierdzana jest jako wielkość maksymalna.

(urządzanie lasu), etat miąższościowy użytków głównych (rębnych i przedrębnych) jest pojęciem prawnym, zapisanym w art. 18 ust. 4 pkt 3 lit. a ustawy o lasach i oznaczającym ilość drewna przewidzianego do pozyskania w planie urządzenia lasu. W art. 23 ustawy o lasach ustalono, że zwiększenie rozmiaru pozyskania drewna w nadleśnictwie ponad wielkość określoną w planie urządzenia lasu może nastąpić w związku ze szkodą lub klęską żywiołową (powstaje wtedy formalna podstawa do sporządzenia stosownego aneksu). Zgodnie z wymienionymi przepisami etatem miąższościowym użytków głównych (rębnych i przedrębnych) jest całkowita miąższość grubizny netto, zaprojektowana do pozyskania w planie urządzenia lasu, w tym:
1) użytki rębne zaliczone na poczet przyjętego etatu (powierzchniowego) łącznie ze spodziewanym 5% przyrostem;
2) użytki rębne niezaliczone na poczet przyjętego etatu (powierzchniowego);
3) użytki przedrębne.
W IUL zapisano następującą uwagę: w ustawie o lasach oraz decyzji o zatwierdzeniu planu urządzenia lasu zapisany jest łączny miąższościowy etat użytków głównych jako maksymalna ilość drewna przewidzianego do pozyskania w dziesięcioleciu, co umożliwia odpowiednie zwiększanie lub zmniejszanie wielkości użytkowania rębnego albo przedrębnego w ramach łącznego etatu użytków głównych (tak zwane kompensowanie). Do celów formalno-prawnych oraz statystycznych takie postępowanie jest dopuszczalne, wszakże należy pamiętać, że etat użytkowania rębnego przyjmuje się jako obligatoryjny, natomiast planowana wielkość użytkowania przedrębnego ma charakter orientacyjny. Kompensowanie zwiększonego użytkowania przedrębnego poprzez odpowiednie zmniejszenie użytkowania rębnego może też stanowić zagrożenie dla trwałości lasu (w tym trwałej stabilności lasu i ciągłości jego odnawiania) oraz trwale zrównoważonej gospodarki leśnej, dlatego nie powinno być stosowane.

(urządzanie lasu), określany jest dla gospodarstwa O oraz dla GZ i GPZ w gospodarstwie G. Etat ten mieści się pomiędzy etatami obliczonymi z ostatniej i dwóch ostatnich klas wieku, przy czym zależnie od wielkości etatu zrównania średniego wieku, jest równy:
1) mniejszemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest niższy od mniejszego z etatów dojrzałości;
2) większemu z etatów dojrzałości, jeżeli etat zrównania jest wyższy od większego z etatów dojrzałości;
3) etatowi zrównania, jeżeli mieści się on w przedziale określonym etatami według dojrzałości drzewostanów.

(urządzanie lasu), optymalna z punktu widzenia trwałości, zachowania i stabilności lasu miąższość grubizny netto drewna możliwego do pozyskania w okresie obowiązywania planu urządzenia lasu (zwykle 10-letnim) w nadleśnictwie.

(urządzanie lasu), etat wyliczany dla gospodarstwa lasów ochronnych, zrębowego i przerębowo-zrębowego w dwóch wersjach:

1) z miąższości drzewostanów ostatniej klasy wieku (rębnych i starszych);
2) z miąższości drze-wostanów dwóch ostatnich klas wieku (bliskorębnych i starszych).

Zależnie od przyjętego wieku rębności głównych gatunków drzew do drzewostanów rębnych i bliskorębnych zalicza się, dla celów obliczenia etatu według dojrzałości, drzewostany klas i podklas wieku.
Roczne etaty według dojrzałości drzewostanów oblicza się, dzieląc miąższości drzewostanów ostatniej lub dwóch ostatnich klas wieku przez wskaźniki zestawione w tabeli.
Dla gospodarstwa O oraz dla GPZ w gospodarstwie G, do wskaźników wymienionych w tabeli dodaje się połowę średniego okresu odnowienia. Średni okres odnowienia dla danego gospodarstwa lub sposobu zagospodarowania oblicza się, podobnie jak dla całego nadleśnictwa, z dokładnością do 5 lat, według średniej ważonej wynikającej z udziału powierzchniowego poszczególnych rębni, przyjmowanych (łącznie z okresami odnowienia dla tych rębni) podczas KZP.
Przy obliczaniu etatu według ostatniej klasy wieku do miąższości tej klasy dodaje się miąższość drzewostanów w klasie odnowienia, natomiast przy obliczaniu etatu według dwóch ostatnich klas wieku do miąższości tych klas dodaje się miąższości drzewostanów w klasie odnowienia i klasie do odnowienia.

(urządzanie lasu), określa się w gospodarstwach, w których występują drzewostany w KO i w KDO, jako sumy takich etatów ustalonych dla poszczególnych drzewostanów zaliczonych do KO lub KDO. Orientacyjne etaty roczne dla każdego drzewostanu oblicza się w wykazach drzewostanów w KO oraz drzewostanów w KDO (według wzorów nr 4 i nr 5).