Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej

Dział

Ochrona przyrody

Ilość znalezionych haseł: 548

Ochrona przyrody

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody

(Ochrona przyrody), Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (ang. International Union for Conservation of Nature, w skrócie => IUCN) z siedzibą w Gland w Szwajcarii, to organizacja międzynarodowa zajmująca się ochroną przyrody założona w 1948 pod nazwą International Union for the Protection of Nature (IUPN) na Międzynarodowym Kongresie Ochrony Przyrody w Fontainebleau. W 1956 roku zmieniła nazwę na International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, a od roku 1990 weszła w użycie także nazwa The World Conservation Union, która nie jest już używana. Jest to organizacja, która skupia 83 państwa, ponad 1000 agencji rządowych i organizacji pozarządowych oraz ponad 11 tysięcy ekspertów i naukowców ze 160 krajów. roku jako pierwsza światowa organizacja skupiona na problemach środowiska naturalnego. Misją IUCN jest wpływanie, zachęcanie i pomaganie społeczeństwom całego świata w dziele ochrony integralności i różnorodności przyrody oraz osiągnięcie sprawiedliwego i ekologicznie zrównoważonego korzystania z zasobów naturalnych. IUCN wspiera badania naukowe, zarządza projektami na całym świecie i gromadzi rządy, organizacje pozarządowe, agencje ONZ, przedsiębiorstwa i lokalne społeczności w celu rozwijania i wprowadzania w życie optymalnej polityki, praw i działań. Jednym z najbardziej znanych działań IUCN jest publikacja międzynarodowej Czerwonej Księgi zawierającej listę gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Zajmuje się tym Komisja Gatunków Zagrożonych IUCN (IUCN Species Survival Commission - SCC).

Zobacz więcej...

Ochrona przyrody

mikrosiedliska nadrzewne

(Ochrona przyrody), mikrosiedlisko (ang. microhabitat) jest to najmniejsza część środowiska, która stanowi siedlisko wybranych gatunków, najczęściej wysoko wyspecjalizowanych (stenobionty). Wiele zwierząt, szczególnie bezkręgowców, zazwyczaj żyje przez całe życie lub jego większą część w jednym mikrosiedlisku. Mikrosiedliska nadrzewne to drobnoskalowe siedliska zlokalizowane na pniach drzew. Przykłady mikrosiedlisk nadrzewnych (Winter i Möller 2008): – drzewa z hubami, – drzewa z istotnymi obłamaniami korony: złamanymi co najmniej głównymi konarami, także pnie złamane pod koroną i drzewa, które po obłamaniu korony wykształciły koronę wtórną, – drzewa z zamarłymi głównymi konarami w koronie, z częścią martwą stanowiącą co najmniej ¼ korony, – drzewa złamane tak, że powstało rozszczepienie na wiele (conajmnjej 5) drzazg co najmniej 50 cm długich, – drzewa z bliznami piorunowymi, co najmniej 3 metrowej długości i sięgające bielu, – drzewa z pęknięciami pnia dł. >50 cm wzdłuż pnia i sięgający co najmniej 2 cm w głąb bielu, – drzewa z dziuplami >5 cm średnicy, nie wypełnionymi próchnem; – drzewa z próchnowiskami: dziuple lub inne przestrzenie wewnątrz drzewa z próchnem o szacowanej objętości co najmniej 8000 cm3: – wykroty ze stojącym talerzem korzeni o wysokości co najmniej 1,2m. – drzewa stare: których rozmiary świadczą, że mogą mieć ponad 150 lat.

Zobacz więcej...

Ochrona przyrody

Minimalna wielkość populacji - reguła 50/500

(Ochrona przyrody), dosyć kontrowersyjna reguła, której autorzy (Franklin 1980, Soule 1980) utrzymują, że dla przeciwdziałania ubożeniu puli genowej i dla dobrej kondycji danej populacji, obniżenie dostosowania osobnika (F) w wyniku chowu wsobnego, nie powinno przekraczać wartości granicznej 1% (dla populacji dziko żyjących). Dla tej wartości otrzymujemy równanie F = 1/2Ne, gdzie: Ne oznacza efektywną wielkość populacji. Dla wartości F równej 1% otrzymujemy Ne równe 50. Zatem efektywna wielkość populacji skutecznie chroniąca przed utratą dostosowania wynosi 50 osobników. Jest to jednak wielkość teoretyczna, obliczona dla idealnego modelu populacji. Niektóre najnowsze badania oparte na komputerowym modelowaniu rozwoju populacji wykazują, że minimalna wielkość populacji powinna wynosić około 250 osobników. Czynnikiem mającym wpływ na minimalną wielkość populacji jest również tzw. odległość międzypokoleniowa. Okazuje się bowiem, że im dane zwierzę wolniej dojrzewa i rozmnaża się, tym mniej osobników potrzeba do zachowania gatunku. W dłuższym horyzoncie czasowym, liczącym setki pokoleń, teoretyczna liczebność wynosząca 50 osobników jest zbyt mała aby utrzymać odpowiednią do przeżycia zdolność adaptacyjną (Soule 1981). Przyjęto, że w tak długim przedziale czasowym czynnikiem powodującym wzrost zmienności genetycznej populacji są mutacje. Zakładając, że średni współczynnik mutacji wynosi 1/1000, efektywna liczebność populacji (Ne) potrzebna do zapobieżenia ubytku rzadkich alleli powinna wynieść 500 osobników. Wynika to z równania: 1/2Ne = 1/1000. Zatem efektywna liczebność, która zapewniłaby długotrwałe utrzymanie dostosowania i zdolności adaptacyjnych populacji powinna wynosić co najmniej 500 osobników.

Zobacz więcej...

Ochrona przyrody

Monitoring Pospolitych Ptaków Lęgowych (MPPL)

(Ochrona przyrody), to długofalowy program, którego celem jest uzyskanie corocznych wskaźników liczebności dla 80-100 najpowszechniej występujących w Polsce gatunków ptaków. Program stanowi część Państwowego Monitoringu Środowiska koordynowanego przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Ponieważ ptaki są bardzo dobrym wskaźnikiem jakości środowiska - zmiany ich liczebności dostarczają informacji o stanie całego środowiska przyrodniczego. Obserwacja zmian pozwala również na skuteczną ochronę gatunków ptaków zmniejszających swoją liczebność lub zagrożonych. Obserwacje terenowe prowadzone są przez ponad 300 wysoko wykwalifikowanych wolontariuszy z całego kraju. W każdym z 15 regionów awifaunistycznych Polski prace terenowe organizują koordynatorzy regionalni. Obserwacje prowadzone są na ok. 560 losowo wybranych polach próbnych o powierzchni 1 km². W sezonie lęgowym każda powierzchnia jest kontrolowana dwukrotnie, z wykorzystaniem standardowej, prostej metodyki. Zgodnie z nią, zapisywane są wszystkie osobniki widziane i słyszane. Obserwatorzy notują też obecność ssaków i sporządzają opis siedliska. Dzięki programowi MPPL wyznaczane są trendy liczebności monitorowanych gatunków ptaków oraz uzyskiwane dane o ich rozpowszechnieniu. Zmiany w krajobrazie rolniczym monitorowane są za pomocą wskaźnika stanu populacji rozpowszechnionych ptaków krajobrazu rolniczego (tzw. Farmland Bird Index - FBI), który jest jednym z tzw. wskaźników strukturalnych, mierzący postęp krajów członkowskich UE we wdrażaniu Strategii Lizbońskiej. Poza tym dane zebrane w trakcie prac MPPL służą do tworzenia tzw. predyktywnych map rozmieszczenia gatunków pospolitych ptaków, czyli map oczekiwanego ich rozmieszczenia, a także do licznych innych opracowań naukowych i statystycznych. Dane MPPL są publikowane przez GIOŚ w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska. Na stronach GIOŚ znajduje się baza danych z wynikami. Publikowane są również syntetyczne raporty. 15 lat badań w ramach MPPL pozwoliło na obliczenie istotnych statystycznie trendów zmian liczebności dla 110 najszerzej rozpowszechnionych gatunków. Wśród nich 26 gatunków charakteryzuje się stabilnym trendem liczebności, należą do nich m.in.: derkacz, grubodziób i pełzacz ogrodowy. 29 gatunków wykazuje istotne spadki liczebności. Przykładami takich gatunków są: makolągwa, myszołów oraz turkawka. Najwięcej gatunków (48) wzrasta liczebnie, są to np.: bażant, dzięcioł zielony, krzyżówka, paszkot.

Zobacz więcej...

Ochrona przyrody

monitoring przyrody

(Ochrona przyrody), to regularne obserwacje i pomiary wybranych elementów przyrody, prowadzone dla uzyskania informacji o zmianach tych elementów w czasie. Zadaniem monitoringu przyrody jest określenie wpływu zmian środowiskowych na organizmy dla zapobiegania negatywnym skutkom tych zmian w przyrodzie, a więc uzyskania danych dla zorganizowania skutecznej ochrony gatunków i układów ekologicznych. Podstawy prawne prowadzenia monitoringu przyrodniczego w Polsce: Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody umieszcza monitoring przyrody w ramach monitoringu środowiska (Art. 112). Zgodnie z ustawą monitoring przyrody ma polegać na obserwacji i ocenie stanu oraz zachodzących zmian w składnikach różnorodności biologicznej i krajobrazowej na wybranych obszarach, a także na ocenie skuteczności stosowanych metod ochrony przyrody, w tym na obserwacji siedlisk przyrodniczych oraz gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000. Dyrektywa Siedliskowa wymaga monitorowania (dosłownie "nadzoru") stanu zachowania siedlisk przyrodniczych i gatunków roślin i zwierząt z załączników I, II, IV i V tego dokumentu (art. 11.). Dyrektywa zobowiązuje też do składania co 6 lat sprawozdań z wyników tego monitoringu (Art. 17). Konwencja o różnorodności biologicznej w Art. 7 zachęca Strony Konwencji do - m.in. - monitorowania elementów różnorodności biologicznej, z uwzględnieniem tych elementów, które wymagają pilnych działań ochronnych oraz mają największą potencjalną wartość dla zrównoważonego użytkowania, monitorowania skutków procesów i działań, które mają lub mogą mieć znaczny, negatywny wpływ na ochronę i zrównoważone użytkowanie różnorodności biologicznej oraz gromadzenia i opracowania wyników identyfikacji i monitoringu. W Polsce monitoring przyrody prowadzony jest głównie przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Prace monitoringowe zorganizowanie są na następujących poziomach: instytucja koordynująca, koordynator krajowy, ekspert lokalny.

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt