Dział
Drzewa i krzewy
Ilość znalezionych haseł: 77
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Carya) rodzaj z rodziny orzechowatych (Juglandaceae) liczący około 20 gatunków w Ameryce Północnej oraz wschodniej Azji. Najczęściej uprawianym gatunkiem a naszych lasach jest orzesznik pięciolistkowy [Carya ovata (Mill.) K.Koch]. Drzewo do 40 m wysokości. Korowina starszych pni charakterystycznie złuszczająca się podłużnymi, odstającymi płatami. Pędy grube, łukowato wygięte w węzłach, ciemnobrązowe z licznymi ciemnoszarymi przetchlinkami. Pąki szczytowe jajowate, znacznie większe od bocznych, z 3-4 zewnętrznymi, odstającymi łuskami. Liście duże, do 50 cm długości, zwykle 5-listkowe. Listki siedzące, jajowatoelpityczne, grube i sztywne, spodem rzadko owłosione lub nagie. Owoce (nibypestkowce) prawie kuliste, z grubymi łupinami, które pękają całkowicie wzdłuż 4 bruzd i rozpadają się. „Orzechy” spłaszczone, białawe, o równej powierzchni, przedzielonej 4 kantami. Występowanie – rozległe obszary południowo-wschodniej Ameryki Północnej, głównie USA oraz na południowo-wschodnich krańcach Kanady. W górach do ok. 1000 m n.p.m. W ojczyźnie gatunek o dużym znaczeniu gospodarczym, ze względu na cenne drewno znane pod nazwą hikory. Gatunek sprowadzony do Europy w 1629 r. (Anglia), do Polski w 1808 r. (Kraków). Drzewo dobrze przystosowane do warunków klimatycznych zachodniej Polski, spotykane głównie w parkach. Dawniej wprowadzane do lasów, ze względu na dość szybki wzrost i wartościowe drewno, znane pod nazwą hikory. Najlepiej rośnie na glebach żyznych i wilgotnych. Mogłoby znaleźć ograniczone zastosowanie w naszym leśnictwie.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Ribes) rodzaj z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae) obejmujący około 150 gatunków w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej oraz w Andach. W Polsce 5 gatunków dziko rosnących. Porzeczka alpejska (Ribes alpinum L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy cienkie, jasnobrązowe lub popielatoszare, nagie. Korowina na silnych pędach rocznych oraz dwuletnich złuszczająca się podłużnymi pasemkami. Pąki wąskojajowate, ostro zakończone, wyraźnie jaśniejsze od pędu. Łuski słomkowożółte lub jasnobrązowe, na brzegach ciemniejsze. Liście zwykle 3-klapowe, do 5 cm długości, brzegiem grubo piłkowane, z wierzchu z nielicznymi sztywnymi włoskami. Roślina dwupienna. Kwiaty w wyprostowanych gronach, zielonkawożółte, rozwijają się w kwietniu. Owoce (jagody) czerwone. Występowanie – zachodnia i środkowa Europa, Maroko, zachodni Kaukaz oraz północno-wschodnia Anatolia. Zwarty zasięg od południowej i wschodniej Francji po południową Szwecję, rejon Zatoki Fińskiej oraz Albanię i Bułgarię. Gatunek górski z licznymi stanowiskami na niżu. W Polsce spotykany na całym obszarze, jednak największe zagęszczenie stanowisk znajduje się w górach, gdzie dochodzi do górnej granicy lasu. Żyzne lasy liściaste, buczyny, grądy i dąbrowy oraz zarośla na skałkach wapiennych. Porzeczka czarna (Ribes nigrum L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy grube, brązowoszare, czasami czerwonawe, w górnej części z licznymi drobnymi, żółtymi gruczołkami i krótkimi, białymi włoskami. Po roztarciu, podobnie jak liście, nieprzyjemnie pachnące. Pąki jajowate, tępo zakończone, odstające od pędu. Łuski czerwonawe, omszone, na brzegu orzęsione. Liście z 3-5 zaostrzonymi klapami, u nasady sercowate, brzegiem nieregularnie piłkowane. Blaszki spodem rzadko owłosione i pokryte gruczołkami. Kwiaty w zwisających gronach, zielonkawe lub czerwonawe rozwijają się w końcu kwietnia i w maju. Owoce czarne. Szeroki zasięg w Eurazji: środkowa i północna Europa, Syberia, północna Mongolia, Chiny i Kazachstan. W Polsce na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Siedliska wilgotnych lasów liściastych. Głównie olsy (gatunek charakterystyczny dla olsu porzeczkowego) oraz łęgi jesionowo-olszowe. Porzeczka dzika (Ribes spicatum Robson). Krzew do 2 m wysokości. Pędy popielatobrązowe, w górnej części omszone, poza tym nagie. Liście o szerokości większej od długości, 3-5-klapowe, z nasadą klinowatą, ściętą lub wyjątkowo płytkosercowatą, na brzegu piłłkowanoząbkowane. Klapy zaostrzone. Kwiaty w gronach wyprostowanych lub wzniesionych, zielonawe lub czerwonawe. Owoce czerwone. Występowanie – środkowa i północna Europa oraz północna Syberia i Mandżuria. W Polsce południowo-wschodnia granica zasięgu przebiegająca wzdłuż doliny Wisły i Sanu. Siedliska żyznych i wilgotnych lasów liściastych. Łęgi jesionowo-olszowe, wiązowo-jesionowe i topolowo-wierzbowe oraz olsy. Porzeczka skalna (Ribes petraeum Wulfen). Krzew podobny do porzeczki dzikiej różniący się od niej nagimi, grubymi, prosto wzniesionymi pędami i bardziej zaostrzonymi klapami liści. Występuje w górach środkowej, zachodniej i południowej Europy; w Polsce na terenie Babiej Góry, Karkonoszy, Tatr oraz w Bieszczadach, często w zbiorowiskach zarośli subalpejskich. Porzeczka agrest, agrest (Ribes uva-crispa L.). Krzew do 1 m wysokości. Pędy jasnoszare lub jasnobrązowe, szaro owłosione. Pąki stożkowate, zaostrzone, odstające od pędu. Łuski brązowe, ciemno obrzeżone. Kolce pojedyncze, podwójne lub potrójne, osadzone w węzłach pod pąkami. Liście 3-5-klapowe, u nasady płytkosercowate, na brzegu głęboko piłkowane lub wrębne, pod spodem owłosione. Kwiaty po 1 lub 2 ukazują się w kwietniu i maju. Owoce kuliste lub jajowate, gruczołowato lub szczeciniasto owłosione, zielone, żółte lub czerwonofioletowe. Występowanie – środkowa i południowa Europa, północna Afryka, Kaukaz oraz północny Iran. W Polsce naturalne stanowiska prawdopodobnie tylko w górach oraz w pasie kotlin podgórskich i wyżyn środkowych. Gatunek uprawiany od średniowiecza i na wielu stanowiskach zdziczały.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Clematis) rodzaj z rodziny jaskrowatych (Ranunculaceae) liczący około 250 gatunków, głównie w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej. W Polsce 1 gatunek dziko rosnący i 1 obcy, często dziczejący w lasach. Powojnik alpejski [Clemantis alpina (L.) Mill.]. Pnącze o pędach pełzających i wspinających się do 3-4 m wysokości. Liście podwójnie trójlistkowe lub trójlistkowe. Listki krótkoogonkowe, jajowate do lancetowatych, na brzegach grubo piłkowane. Kwiaty na długich szypułkach, dzwonkowate, 3-4 cm długości, fioletowoniebieskie, rozwijają się w kwietniu i maju. Występowanie – obszary górskie, od środkowej i południowej Europy po środkową Azję i Mandżurię. W Polsce: Tatry, Pieniny, pasmo Radziejowej i Bieszczady Zachodnie. Najwyższe stanowisko na wys. 1900 m n.p.m. (Tatry). Przeważnie siedliska o podłożu wapiennym. Lasy bukowe, bory świerkowe i zarośla kosodrzewiny. Powojnik pnący (Clemantis vitalba L.). Bujnie rosnące pnącze o pędach wspinających się do 12 m, czasami nawet do 30 m. Pędy bruzdowane (na przekroju poprzecznym 6-kątne), mocno rozszerzone w węzłach, brązowofioletowe, pokryte szarym kutnerem. Liście nieparzystopierzaste, 3-5-listkowe. Listki jajowate, do 10 cm długości, z nasadą sercowatą lub zaokrągloną, całobrzegie albo grubo ząbkowane. Kwiaty w wiechach, małe, ok. 2 cm średnicy, z 4 białymi płatkami ustawionymi na krzyż. Kwitnie późno, od lipca do września. Owoce złożone z wielu niełupek; każda z nich z jedwabisto-srebrzystym owłosieniem na szyjce słupka; utrzymują się na pędach aż do wiosny. Występowanie – zachodnia, środkowa i południowa Europa. W Polsce powojnik pnący uważany jest za roślinę obcego pochodzenia. Nie wyklucza się jednak możliwości, że jego stanowiska nad środkową Wisłą mają charakter naturalny. Gatunek ten rośnie bujnie, tworząc często obfite, czasami bardzo efektowne festony zawieszone na konarach drzew lub na krzewach. Łatwo dziczeje w parkach oraz w lasach.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Rosa) rodzaj z rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny różowych (Rosoideae) obejmujący około 120 gatunków na półkuli północnej. W Polsce 14 gatunków dziko rosnących, z których tu opisano 6. Róża dzika (Rosa canina L.). Bujnie rosnący krzew, do 2-3 m wysokości. Pędy łukowato wygięte. Kolce hakowato zagięte, wszystkie tego samego typu. Liście 5-7-listkowe. Listki bardzo zmienne, najczęściej jajowate lub odwrotnie jajowate, klinowate lub zaokrąglone u nasady, ostro piłkowane, zwykle nagie. Przylistki wąskie. Kwiaty pojedncze lub zebrane w kilkukwiatowe kwiatostany. Płatki różowe, rzadziej białe. Owoce zmienne pod względem kształtu, okrągławe do gruszkowatych, bez gruczołków. Szypułki dłuższe od owoców. Działki kielicha wcześnie opadające, dlatego zwykle nie ma ich na dojrzałych owocach. Występowanie – prawie cała Europa (bez obszarów najbardziej wschodnich i północnych) oraz północna Afryka, południowo-zachodnia i środkowa Azja. W Polsce jeden z najbardziej pospolitych gatunków róż na niżu, w górach rzadki (do 1000 m n.p.m.). Występuje najczęściej w zbiorowiskach zarośli krzewiastych, na brzegach lasów oraz wśród pól uprawnych (przydroża, miedze), a także na siedliskach przekształconych (nieużytki, nasypy, brzegi rowów), rzadziej w lasach. Róża sina (Rosa dumalis Bechst em Boulenger). Od gatunku poprzedniego różni się: wyprostowanymi pędami, sinymi listkami, szerokimi przylistkami, gruszkowatymi owocami, bardziej trwałymi działkami kielicha oraz wyraźnie krótszymi szypułkami owoców środkowych w stosunku do szypułek pozostałych owoców. Występowanie – Europa (bez rejonów najbardziej wschodnich i południowych). W Polsce na całym obszarze, w górach do 1200 m n.p.m. Róza sina podobnie jak róża dzika występuje zwykle w zbiorowiskach zaroślowych, rzadziej w lasach. Róża francuska (Rosa gallica L.). Niski, zwarty krzew do ok. 1 m wys. z licznymi rozłogami podziemnymi. Pędy wyprostowane, delikatne. Kolce cienkie, wyprostowane lub lekko zgięte, przechodzące stopniowo w kolce igiełkowate oraz drobne szczecinki zakończone gruczołkami. Liście najczęściej 5-listkowe, jajowate, eliptyczne lub okrągławe, pod spodem szarozielone. Przylistki z długimi lancetowatymi uszkami. Kwiaty ciemnoróżowe, pachnące. Szypułki dłuższe od owoców gęsto pokryte gruczołkami na trzoneczkach i szczecinkami. Owoce jajowate, zwykle ogruczolone. Działki kielicha opadające przed dojrzeniem owoców. Występowanie – środkowa i południowa Europa, Azja Mniejsza i Kaukaz. W Polsce północna granica zasięgu. Większość stanowisk zgrupowana jest na Nizinie Śląskiej, w południowej części Wyżyny Małopolskiej oraz na Wyżynie Lubelskiej. Róża francuska występuje zwykle na stanowiskach bezleśnych (rzadko w świetlistych lasach dębowych), na nasłonecznionych zboczach wzgórz (gleby suche ale żyzne), wśród pól (miedze), w luźnych i niskich zaroślach krzewów na granicy ze zbiorowiskami muraw kserotermicznych. Gatunek zagrożony, ostatnio nie notowany na wielu z wcześniej znanych stanowisk. Od dawna uprawiany jako roślina ozdobna, czasami dziczejący. Róża alpejska (Rose pendulina L.). Krzew do wysokości 3 m. Pędy wyprostowane, tylko w dolnej części pokryte drobnymi, igiełkowatymi kolcami, poza tym bezbronne („róża bez kolców”), czerwone. Liście 7-9 listkowe. Listki eliptyczne do odwrotniejajowatych, ostro i głęboko ząbkowane. Kwiaty purpuroworóżowe. Działki całobrzegie, na dojrzałym owocu wzniesione i stulone. Szypułki z licznymi trzoneczkowatymi gruczołkami. Owoc jajowaty, po dojrzeniu zwykle zwisający. Występowanie – góry środkowej Europy. W Polsce Sudety oraz Karpaty. Nieliczne stanowiska na niżu, np. w okolicach Zawiercia. W górach dość częsty gatunek w zaroślach subalpejskich oraz w lasach, zwłaszcza wzdłuż potoków, a ponadto na polanach, zrębach i obrzeżach pastwisk. Róża rdzawa (Rosa rubiginosa L.). Gęsty krzew do 3 m wysokości. Pędy najczęściej wyprostowane. Kolce zakrzywione lub hakowate, z domieszką drobnych kolców igiełkowatych i szczecinek. Liście 5-7-listkowe. Listki drobne, zwykle okrągławe, płytko i szeroko ząbkowane, pod spodem owłosione i ogruczolone (po roztarciu pachną jabłkami; w czasie bezwietrznej pogody zapach ten unosi się w sąsiedztwie krzewów). Kwiaty różowe. Szypułki z trzoneczkowatymi gruczołkami. Owoce jajowate lub okrągławe, ogruczolone i pokryte szczecinkami. Występowanie – prawie cała Europa (bez obszarów najbardziej północnych i wschodnich). W Polsce na całym obszarze (zarośla na brzegach lasu i wśród pól), w górach do 800 m n.p.m. Róża jabłkowata (Rosa villosa L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy wyprostowane. Kolce mocne, proste, silnie rozszerzone u nasady. Liście 5-7 listkowe. Listki od eliptycznych do okrągławych, sinozielone, pod spodem gęsto owłosione, na brzegach ząbkowane i ogruczolone. Kwiaty czerwone. Owoce na krótkich szypułkach, okrągławe lub gruszkowate, pokryte gruczołkami na trzoneczkach. Działki kielicha na dojrzałych owocach prosto wzniesione, stykające się końcami. Występowanie – środkowa i północno-zachodnia Europa, Azja Mniejsza i Kaukaz. W Polsce południowa granica zasięgu, poza którą znajdują się Kujawy, Małopolska, Karpaty oraz Sudety. Róża jabłkowa występuje u nas dość rzadko, zwykle w zaroślach śródpolnych. Dawniej uprawiana była ze względu na owoce nadające się do wyrobu dżemów, kompotów i wina.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Robinia) rodzaj z rodziny strączkowych (Fabaceae) i podrodziny motylkowych (Papilionideae) obejmujący 4 gatunki występujące w Ameryce Północnej i Środkowej. W Polsce najczęściej jest uprawiana robinia biała, robinia akacjowa, grochodrzew (Robinia pseudoacacia L.). Drzewo do 25 m wysokości. Korowina ciemna, głęboko spękana. Pędy w górnej części bruzdowane, początkowo oliwkowozielone, później czerwonobrunatne, nagie lub tylko w młodości nieco owłosione. Ciernie pochodzenia przylistkowego, po 2 w węźle, osadzone prostopadle do pędu. Pąki słabo widoczne, ukryte między cierniami pod bliznami liściowymi. Liście nieparzystopierzastozłożone z 7-19 listkami. Listki eliptyczne lub jajowate, całobrzegie, na wierzchołku często lekko wycięte z małym wyrostkiem. Kwiaty w gęstych gronach, grzbieciste, białe, silnie pachnące, rozwijają się w maju i czerwcu. Owoce (strąki) nagie, długi czas po dojrzeniu wiszą na drzewach. Występowanie – dwa ośrodki zasięgowe w USA. Pierwszy obejmuje Apallachy (do 1100 m n.p.m.) i rejony przyległe, a drugi znajduje się na terenie stanów: Oklahoma, Arkansas i Missouri. Ponadto oderwane stanowiska w stanach: Indiana, Illinois, Kentucky, Alabama i Georgia. Warunki wilgotnego klimatu umiarkowanego. Szeroki zakres wymagań glebowych, jednak optimum wzrostu na glebach żyznych, głębokich i przepuszczalnych o odczynie zasadowym. Gatunek sprowadzony do Europy w 1601 r. (Francja), do Polski w 1806 r. (Warszawa). Powszechnie uprawiany w parkach, ogrodach oraz na terenach miejskich i w zadrzewieniach wiejskich. Dobrze znosi suszę, zanieczyszczenia powietrza i zasolenie gleby. Używany często do zalesiania nieużytków i utrwalania zboczy narażonych na erozję. Dawniej sadzony w lasach ze względu na szybki przyrost i cenne drewno, jednak najczęściej wytwarza pnie o słabej jakości technicznej.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Hippophaë) rodzaj z rodziny oliwnikowatych (Eleagnaceae) obejmujący 5 gatunków w Europie i Azji. W Polsce jeden gatunek. Rokitnik pospolity (Hippophaë rhamnoides L.). Krzew lub niskie drzewo do 10 m wysokości, często z licznymi odrostami korzeniowymi. Pędy cierniste, nieco kanciaste, o krótkich międzywęźlach oraz węzłach ustawionych po 2-3 blisko siebie, początkowo brązowe, w zimie popielate lub szare, gęsto pokryte małymi tarczkami. Pąki także pokryte tarczkami, kuliste, ciemnobrązowe, z 2-3 łuskami; zróżnicowane na liściowe - mniejsze oraz kwiatowe – większe, przy czym męskie skupione w postaci krótkich i wzniesionych gron. Rdzeń brązowy. Liście równowąskie, do 8 cm długości, obustronnie pokryte tarczkowatymi włoskami, na brzegach podwinięte, z wierzchu szarozielone, pod spodem srebrzystobiałe. Roślina dwupienna. Kwiaty niepozorne, bezpłatkowe, żółtawe, rozwijają się przed liśćmi, w kwietniu. Owoce (nibypestkowce) kuliste lub elipsoidalne, pomarańczowe lub żółte, soczyste i kwaśne, długo po dojrzeniu utrzymują się na gałęziach. Występowanie – szeroki i porozrywany zasięg euroazjatycki; na południu - od północnej Hiszpanii po Morze Kaspijskie oraz od Tadżykistanu po Mongolię i wschodnie Chiny, na północy - wzdłuż wybrzeży morskich, od Anglii po Litwę oraz wokół Zatoki Botnickiej i na północny Norwegii. Gatunek zmienny i zróżnicowany na liczne podgatunki. W Polsce reprezentowany przez podgatunek typowy, którego naturalne stanowiska rozmieszczone są wzdłuż linii brzegowej Bałtyku, od Uznamu po ujście Wisły. Występuje na zboczach brzegów klifowych i na wydmach. Roślina pionierska, dobrze znosząca lekkie zasolenie podłoża, tworząca gęste zarośla i dobrze utrwalająca gleby narażone na erozję. Dzięki symbiozie korzeniowej z bakteriami wzbogaca jałową glebę w związki azotowe. Owoce zawierają dużo kwasów i są bogate w witaminy oraz karoten, a wyrabiane z nich syropy mają korzystny wpływ na fizyczną wydolność organizmu ludzkiego. W niektórych krajach gatunek ten uprawiany jest jako roślina sadownicza.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Rododendron) rodzaj z rodziny wrzosowatych (Ericaceae) obejmujący około 850 gatunków występujących głównie na półkuli północnej, zwłaszcza w Chinach i Himalajach. W Polsce jeden gatunek. Różanecznik żółty, azalia pontyjska (Rododendron luteum Sweet). Krzew do 4 m wysokości. Młode pędy pokryte lepkimi gruczołkami. Liście opadające jesienią, podłużnie lancetowate, 6-12 cm długości, na brzegach orzęsione, obustronnie szorstkie, młode kosmate i ogruczolone. Kwiaty żółte, w kwiatostanach po 7-24, rozwijają się w maju. Występowanie – głównie Kaukaz i Anatolia, ponadto oderwane wyspy zasięgowe na Ukrainie (Polesie, Podole, Wołyń), w Dolnej Słowenii, południowej Austrii oraz na pograniczu Rosji i Kazachstanu. W Polsce gatunek bardzo rzadki, występujący tylko na jednym niewielkim stanowisku w Woli Żarczyckiej koło Leżajska. Podlega ochronie całkowitej.
Zobacz więcej...
botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Prunus) rodzaj z rodziny różowatych (Rosaceae) i podrodziny śliwowych (Prunoideae) obejmujący (w wąskim ujęciu) około 35 gatunków w umiarkowanej strefie klimatycznej Eurazji i Ameryki Północnej. W Polsce jeden gatunek. Śliwa tarnina, tarnina (Prunus spinosa L.). Szeroko rozrastający się krzew, do 4 m wysokości, z licznymi odrostami korzeniowymi. Pędy cierniste, w młodości od strony nasłonecznionej czerwonofioletowe, pod spodem oliwkowozielone, filcowato owłosione, później nagie. Pąki liściowe jajowatostożkowate, otoczone zwykle kilkoma kulistymi pąkami kwiatowymi. Liście jajwatoeliptyczne lub odwrotniejajowate, 2-4 cm długości, tępe na szczycie, drobno piłkowane, za młodu owłosione pod spodem, potem łysiejące. Kwiaty białe, ukazują się prze rozwojem liści w kwietniu i maju. Owoce (pestkowce) kuliste, granatowe, pokryte nalotem woskowym, długo utrzymują się na gałęziach. Występowanie – prawie cała środkowa, południowa i zachodnia Europa oraz Azja Mniejsza, północno-zachodnia Afryka i południowo-zachodnia Azja. W górach do 1600 m n.p.m. ( Kaukaz). W Polsce na całym obszarze, do 1100 m n.p.m. (Tatry). Gatunek światłożądny i ciepłolubny, odporny na suszę. Gleby żyzne i świeże. Zbiorowiska zaroślowe (zarośla tarniny i głogów) na siedliskach lasów liściastych, często przy granicach kompleksów leśnych oraz wzdłuż dróg, wśród pól na miedzach, nieużytkach itp.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Pinus) rodzaj z rodziny sosnowatych (Pinaceae) i podrodziny sosnowych (Pinoideae) obejmujący około 100 gatunków na półkuli północnej. W Polsce 4 gatunki. Sosna limba, limba europejska, limba (Pinus cembra L.). Drzewo do 25 m wysokości z gęstą, jajowatą lub walcowatojajowatą koroną. Pędy grube i sztywne, pokryte gęstym, rdzawym owłosieniem (kutner). Igły - po 5 na krótkopędzie, 5-12 cm długości, dość sztywne i proste, drobno piłkowane na brzegach, ciemnozielone z białawymi szeregami aparatów szparkowych na dwóch wewnętrznych ściankach. Szyszki jajowate, fioletowe przed dojrzeniem, opadają z drzew i rozsypują się wiosną trzeciego roku. Nasiona bez skrzydełek, duże, do 1 cm długości, jadalne. Występowanie – góry środkowej Europy – głównie Alpy (po 2850 m n.p.m.) oraz 11 reliktowych wysp zasięgowych w Karpatach (po 1986 m n.p.m.). W Polsce tylko w Tatrach, zwykle przy górnej granicy lasu, na urwiskach, głazowiskach i silnie pochylonych stokach (bory limbowo-świerkowe). Gatunek światłożądny, bardzo odporny na niskie temperatury, wyładowania atmosferyczne i huragany, a także na choroby, szkodniki i zanieczyszczenia powietrza. Piękne drzewo ozdobne, sadzone dość często w parkach. Rośnie jednak wolno, najlepiej na żyznych glebach i na stanowiskach o dużej wilgotności powietrza. Sosna pospolita, sosna zwyczajna (Pinus sylvestris L.). Drzewo do 40 m wysokości. Korowina okazów młodych (także konarów i górnych części pni drzew dojrzałych), cienka, łuszcząca się i pomarańczowa (tzw. lustrzanka), z wiekiem staje się coraz grubsza, ciemniejsza i ulega spękaniu. Igły po 2 na krótkopędzie, 4-7 cm długości niebieskawozielone, lekko skręcone i w stosunku do siebie rozchylone w kształcie litery V. Szyszki 2,5-7 cm dł., zmienne pod względem kształtu - symetryczne bądź wypukłe od strony nasłonecznionej, o tarczkach płaskich lub stożkowatych (prosto wzniesionych albo wygiętych). Występowanie – olbrzymi zasięg eurosyberyjski, rozciągający się szerokim pasem od Hiszpanii i Szkocji na zachodzie, po Morze Ochockie i Mongolię na wschodzie. W górach do 2700 m n.p.m. (na Kaukazie). W Polsce sosna pospolita nie występuje tylko na krańcach południowo-wschodnich (Bieszczady). Na niżu jest najbardziej rozpowszechnionym drzewem leśnym; rzadziej występuje na pogórzu Karpat i Sudetów, a w górach bardzo rzadko (np. na reliktowych stanowiskach w reglu dolnym w Tatrach). Podstawowy gatunek lasotwórczy w borach suchych, świeżych, mieszanych i bagiennych. Sosna kosodrzewina, sosna górska, kosodrzewina, kosówka (Pinus mugo Turra). Szeroko rozrastający się krzew. Kora czarna, łuskowata. Igły po 2 na krótkopędzie, krótkie, zwykle 3-8 cm dł., grube i sztywne, u nasady lekko skręcone, ciemnozielone, błyszczące. Szyszki 2-6 cm dł., symetryczne (por. z sosną drzewokosą Pinus×rhaetica), ciemnobrązowe. Występowanie – góry zachodniej, środkowej i południowej Europy. W Polsce – Sudety (Karkonosze i Góry Izerskie), Babia Góra i Tatry. Największe, zwarte płaty zarośli kosodrzewiny występują w piętrze subalpejskim (np. w Tatrach na wys. 1550-1800 m n.p.m.). Na stanowiskach położonych wyżej omawiany gatunek tworzy małe i luźne skupienia albo rośnie pojedynczo. Niżej zajmuje siedliska szczególne, niedostępne dla lasu, np. śródleśne torfowiska lub skałki reglowe. Sosna drzewokosa (Pinus×rhaetica Bryger). Spontaniczny mieszaniec kosodrzewiny i sosny pospolitej zbliżony, a być może identyczny z sosną błotną Pinus uliginosa Neumann. Krzew lub niskie drzewo o niektórych cechach pośrednich między kosówką i sosną pospolitą, np. jednoroczne szyszeczki tylko lekko odgięte od osi pędu (u kosodrzewiny wyprostowane, a u sosny silnie zagięte). Dojrzałe szyszki ciemnobrązowe i asymetryczne, z silnie wypukłymi tarczkami skierowanymi w kierunku nasady łusek. Występowanie – góry i tereny podgórskie środkowej i zachodniej Europy. W Polsce: Tatry, Kotlina Orawsko-Nowotarska, Sudety, Kotlina Kłodzka oraz Bory Dolnośląskie (Węgliniec). Przeważnie torfowiska wysokie i siedliska borów bagiennych. Gatunek podlegający ochronie całkowitej oraz wymieniony w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin Naczyniowych jako narażony.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Lonicera) rodzaj z rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae) liczący około 180 gatunków na półkuli północnej. W Polsce 3 gatunki. Suchodrzew pospolity (Lonicera xylosteum L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy lekko żebrowane, niejednolicie szare, matowe, za młodu miękko owłosione. Pąki wąskostożkowate, długo zaostrzone, ustawione po 2-3 jeden nad drugim (nadlegle) i odchylone pod szerokim kątem od osi pędu (prawie prostopadle). Łuski szare lub brązowawe, pokryte srebrzystymi włoskami. Rdzeń pusty. Liście szerokoeliptyczne, jajowate lub odwrotniejajowate, 3-6 cm długości, na wierzchołku tępe lub słabo zaostrzone, u nasady zaokrąglone. Blaszki na brzegach orzęsione, początkowo obustronnie, miękko owłosione, później z wierzchu nagie lub prawie nagie. Kwiaty o koronie 2-klapowej, żółtawobiałe, w czasie przekwitania żółknące, rozwijają się maju. Owoce (jagody) kuliste, dość duże, do 1 cm średnicy, ciemnoczerwone, zrośnięte nasadami. Występowanie – prawie cała Europa, bez rejonów najbardziej północnych i południowych, południowo-zachodnia Syberia, północno-wschodnia Turcja oraz północna Afryka. W Polsce na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Siedliska żyzne i świeże. Lasy dębowo-grabowe i buczyny oraz zbiorowiska zaroślowe na ich obrzeżach. Suchodrzew czarny (Lonicera nigra L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy cienkie, jasnobrązowe, lekko połyskujące, w części wierzchołkowej krótko owłosione i pokryte ciemnymi gruczołkami. Pąki wąskojajowate, 4-kanciaste, odstające od pędu pod kątem ostrym. Łuski na szczycie zaostrzone, brązowe i nagie. Rdzeń pełny. Liście odwrotniejajowate do podłużnieeliptycznych, 4-6 cm długości, na szczycie ostre lub tępe, u nasady zaokrąglone lub klinowate, na brzegu lekko karbowane. Blaszki z wierzchu ciemnozielone, pod spodem sinozielone, na nerwach pokryte szorstkimi włoskami i brunatnymi gruczołkami. Kwiaty zwykle po 2 w kątach liści, na szypułkach 1,5-4 cm długości, o koronie 2-wargowej, bladoróżowe, rozwijają się w maju-czerwcu. Owoce kuliste, niebieskawoczarne, 2 obok siebie zrośnięte nasadami i często niejednakowo wykształcone. Występowanie – góry środkowej i południowej Europy, w Alpach do 2000 m n.p.m. Na terenie Polski – Sudety oraz Karpaty (od Beskidu Śląskiego po wschodnią część Bieszczadów), od 270 m n.p.m. (Sudety Zachodnie) do 1625 m n.p.m. (Tatry). Górskie bory świerkowe i jodłowe, lasy bukowe, zarośla i ziołorośla subalpejskie oraz zbiorowiska łęgowe w dolinach potoków. Wicikrzew pomorski (Lonicera periclymenum L.). Pnącze owijające się pędami lewoskrętnie wokół podpór do 10 m wysokości. Pędy powyginane, za młodu często dwubarwne - czerwonawe po stronie nasłonecznionej, zieonkawoszare od spodu i owłosione, później popielatoszare z metalicznym połyskiem, nagie i pokryte licznymi, czarnymi przetchlinkami. Pędy kwiatowe lepkie od gruczołkowatych włosków. Pąki wąskostożkowate, 4-kanciaste, silnie odchylone od osi pędu. Łuski ostro zakończone, początkowo zielone, potem brązowe. Rdzeń pusty. Liście jajowatoeliptyczne do odwrotniejajowatych, na szczycie zaostrzone lub tępe, u nasady klinowate lub zaokrąglone, całobrzegie, w węzłach stykające się nasadami ogonków. Blaszki z wierzchu ciemnozielone, od spodu niebieskawozielone i tylko w czasie rozwoju owłosione. Kwiaty w szczytowych tzw. nibygłówkach składających się z 3-kwiatowych wierzchotek, pachnące. Korona 2-wargowa, z długą rurką, kremowobiała, z czasem żółknąca. Kwitnie w maju-czerwcu oraz czasami także później, nawet w październiku. Owoce (jagody) kuliste, ciemnowiśniowe, lepkie, gęsto skupione w nibygłówkach, często tylko niektóre w pełni wykształcone. Występowanie – południowo-zachodnia, zachodnia i częściowo środkowa Europa oraz północno-zachodnia Afryka. Na terenie Polski wschodnia granica zasięgu. Stanowiska w naszym kraju skupione w dwóch głównych ośrodkach – zachodniopomorskim i śląskim. Siedliska żyzne, wilgotne i świeże. Optimum na Pomorzu – w subatlantyckich brzezinach bagiennych oraz w olsach i łęgach jesionowo-olszowych. Gatunek spotykany także w wielu innych zbiorowiskach leśnych. Roślina chroniona.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Picea) rodzaj z rodziny sosnowatych (Pinaceae) i podrodziny jodłowych (Abietoideae) liczący około 40 gatunków na półkuli północnej. W Polsce jeden gatunek. Świerk pospolity [Picea abies (L.) H. Karst.]. Drzewo do 50 m wysokości. Pędy nagie lub słabo owłosione, żółte, czerwonawe, lub brązowe. Igły 10-20 mm długości, ciemnozielone, na przekroju poprzecznym kwadratowe lub romboidalne. Szyszki duże 10-18 cm długości (należą do największych wśród świerków), z łuskami nasiennymi o zmiennym kształcie, od zaokrąglonych na szczycie po języczkowato wydłużone. Występowanie – góry środkowej i południowo-wschodniej Europy, niziny nadbałtyckie i Skandynawia. W Alpach do 2400 m n.p.m. Na terenie Polski przebiega północno-wschodnia granica zasięgu. Obszar bezświerkowy obejmuje Pomorze Zachodnie i niemal całą Wielkopolskę. Optimum występowania świerk znajduje w górach oraz w północno-wschodniej części kraju. Jest ważnym drzewem budującym lite drzewostany świerczyn górskich i nizinnych, oraz wchodzącym w skład wielu innych zbiorowisk. Wysokogórskie bory świerkowe osiągają tzw. górną granicę lasu (najwyżej w Tatrach do 1650 m n.p.m.). Gatunek bardzo zmienny (ponad 140 odmian uprawnych).
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Rhamnus) rodzaj z rodziny szakłakowatych (Rhamnaceae) obejmujący około 130 gatunków, głównie w strefie umiarkowanej półkuli północnej. W Polsce jeden gatunek. Szakłak pospolity (Rhamnus cathartica L.). Krzew lub niskie drzewo, do 10 m wysokości. Korowina starszych pni czarna, pokryta złuszczającymi się, zwiniętymi, cienkimi pasemkami. Pędy zakończone cierniem, popielatoszare, o nieregularnych międzywęźlach. Pąki wąskojajowate, ostro zakończone, przylegające do pędu, często w węzłach nieco rozsunięte. Łuski brązowoczarne, na brzegach jaśniejsze, orzęsione srebrzystymi włoskami. Liście zmienne, od eliptycznych do jajowatych, 4-7 cm długości, łukowato unerwione, brzegiem karbowanopiłkowane; z wierzchu ciemnozielone, matowe, spodem jasnozielone i nagie. Kwiaty drobne, żółtawozielone, zebrane po kilka, zwykle rozdzielnopłciowe, rozwijają się w maju i czerwcu. Owoce (pestkowce) kuliste, czarne. Występowanie – prawie cała Europa, z wyjątkiem środkowej i północnej Skandynawii, oraz północno-zachodnia Afryka, Azja Mniejsza, Kaukaz i zachodnia Syberia. W Polsce na całym niżu oraz w niższych położeniach górskich. Siedliska żyzne, świeże i wilgotne. Lasy dębowo-grabowe i łęgowe oraz zbiorowiska zaroślowe na brzegach lasów, wśród pól, a także na wylesionych stromych zboczach, np. dolin rzecznych.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Chamaecytisus) rodzaj z rodziny strączkowych (Fabaceae) i podrodziny motylkowych (Papilionideae) obejmujący około 20 gatunków, głównie w Europie. W Polsce 4 gatunki. Szczodrzeniec rozesłany (Chamaecytisus ratisbonensis Schaeff.). Niski krzew do 60 cm wysokości. Pędy cienkie, płożące lub podnoszące się w części szczytowej, przylegająco gęsto owłosione. Liście drobne, 3-listkowe. Listki odwrotnie jajowate, eliptyczne do lancetowatych, 1,2-1,5 cm długości. Blaszki z wierzchu nagie, pod spodem przylegająco owłosione. Kwiaty po 1-3 w kątach liści, na pędach dwuletnich, rozwijają się od kwietnia do czerwca. Kielich owłosiony. Korona żółta. Owoce (strąki) przylegająco lub odstająco owłosione. Gatunek środkowoeuropejski. W Polsce przebiega północno-zachodnia granica zasięgu, od Wrocławia, przez okolice Łodzi i Włocławka, po Wysoczyzną Dobrzyńską, Ostródę i Białystok. Gatunek występujący najczęściej na stanowiskach ciepłych i świetlistych, zwykle w suchych i widnych borach sosnowych oraz na ich obrzeżach, a także na wrzosowiskach; rzadko na glebach zasobnych w węglan wapnia. Szczodrzeniec ruski [Chamaecytisus ruthenicus (Fisch. Ex Woł.) Klásk.]. Krzew do 1,5 m wysokości. Pędy grubsze i bardziej sztywne niż u gatunku poprzedniego, prosto wzniesione lub podnoszące się, przylegająco owłosione. Liście 3-listkowe. Listki odwrotnie jajowate do eliptycznych, 1,6-3,5 cm długości. Blaszki z wierzchu nagie lub z pojedynczymi włoskami, pod spodem przylegająco owłosione. Kwiaty po 2-5 w kątach liści, na pędach dwuletnich, ukazują się od kwietnia do czerwca. Kielich owłosiony. Korona żółta. Owoce przylegająco lub kosmato owłosione. Występowanie – rozległe tereny Europy wschodniej i Azji, po zachodnią Syberię. W Polsce wschodnia granica zasięgu, od Puszczy Augustowskiej, przez Białystok i Łomże oraz ujście Narwi, po Wysoczyznę Piotrkowską i południowe obszary Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Gatunek o większych wymaganiach siedliskowych od poprzedniego. Występuje w świeżych borach sosnowych i mieszanych oraz w świetlistych dąbrowach i zaroślach kserotermicznych. Szczodrzeniec główkowaty [Chamaecytisus supinus (L.) Link.]. Niski krzew do 0,6 m wysokości. Pędy wzniesione lub podnoszące się, odstająco luźno owłosione. Liście 3-listkowe. Listki odwrotnie jajowate do wąskoeliptycznych, 1,5-3,5 cm długości. Blaszki z wierzchu luźno, a pod spodem bardziej gęsto owłosione. Kwiaty ukazujące się wiosną (w maju) po 1-3 w kątach liści na pędach dwuletnich, natomiast kwiaty letnie (rozwijające się od czerwca do sierpnia) po 4-10 w szczytowych główkach na pędach tegorocznych. Korona żółta. Owoce kosmato owłosione. Występowanie – południowa część środkowej i zachodniej Europy oraz północna Turcja – wzdłuż wybrzeży Morza Czarnego. W Polsce głównie wschodnia część Pogórza i Przedgórza Sudeckiego, Nizina Śląska oraz Wyżyna Krakowsko-Częstochowska. Bory mieszane sosnowo-dębowe, dąbrowy, zarośla kserotermiczne oraz siedliska antropogeniczne, np. kamieniołomy, żwirowiska i skarpy przydrożne. Szczodrzeniec zmienny [Chamaecytisus albus (Hacq.) Rothm.]. Krzew do 1 m wysokości o pędach owłosionych i 3-listkowych liściach. Kwiaty po 5-20 w szczytowych główkach, białe lub żółtawe. Występuje w południowo-wschodniej Europie, a w Polsce tylko w okolicach Hrubieszowa. Gatunek pod ochroną.
Zobacz więcej...
(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Lembotropis) rodzaj z rodziny strączkowych (Fabaceae) i podrodziny motylkowych (Papilionideae) obejmujący jeden gatunek w południowej i środkowej Europie, także w Polsce. Szczodrzyk czerniejący (Lembotropis nigricans (L.) Griseb. Krzew do 1 m wysokości, o gałązkach podnoszących się lub wyprostowanych, w młodości srebrzysto owłosionych. Liście trójlistkowe, listki odwrotniejajowate, do eliptycznych, pod spodem przylegająco owłosione. Kwiaty po 15-60 w wyprostowanych gronach, żółte. Występuje w środkowej i południowo-wschodniej Europie, w Polsce na południu, od Ziemi Lubuskiej po Wyżynę Lubelską, najczęściej w widnych borach sosnowych, dąbrowach i na wrzosowiskach.
Zobacz więcej...
« 1 2 3 4 5 6 »
Wszystkich stron: 6
