Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej
F
Ilość znalezionych haseł: 273

Lasy i leśnictwo

funkcje lasu

(lasy i leśnictwo), zaspokajające (lub mogące zaspokajać) określone potrzeby społeczne (w tym gospodarcze) wytwarzanie (spełnianie) przez grunty, obejmujące lasy (grunty w szerokim tego słowa znaczeniu), wielorakich dóbr materialnych i niematerialnych (realizowanie przez grunt w szerokim tego słowa znaczeniu), pokryty roślinnością leśną, lub przejściowo pozbawiony roślinności leśnej, różnych świadczeń (w tym oddziaływań) niematerialnych i materialnych, zaspokajających /lub mogących zaspokajać/ określone potrzeby społeczne, w tym gospodarcze). Świadczenia lasu (tak materialne, jak niematerialne), zachodzące bez lub przy znikomym udziale metod gospodarki leśnej, stanowią naturalne funkcje lasu. Niematerialne i materialne świadczenia lasu, powstające z udziałem metod gospodarki leśnej, stanowią regulowane funkcje lasu. Dobra materialne lasu, wytwarzane i pobierane z lasu z udziałem lub bez udziału metod prawidłowej gospodarki leśnej, stanowią materialne pożytki naturalne lasu. Świadczenia niematerialne lasu, realizowane i pobierane z lasu z udziałem lub bez udziału metod prawidłowej gospodarki leśnej, stanowią niematerialne pożytki naturalne lasu. Niematerialne świadczenia lasu mogą mieć charakter świadczeń bezpośrednich lub istotą tych świadczeń może być stwarzanie warunków oraz podstaw prawnych do osiągania  pożytków prawnych (cywilnych lub pożytków z praw) przez osoby fizyczne, osoby prawne lub jednostki organizacyjne. Świadczenia materialne oraz niematerialne gruntów, obejmujących lasy, mogą mieć charakter uniwersalny, t.j. następują w każdym miejscu występowania lasu (choć miejsce to jest praktycznie zawsze wyznacznikiem wartości tych świadczeń), lecz mogą również być ściśle związane z położeniem lasu. Wytwarzanie dóbr materialnych przez las lub realizowanie świadczeń niematerialnych lasu następuje z odpowiednim udziałem lasów jako gruntów trwale pozbawionych roślinności leśnej oraz pozostałych leśnych zasobów ekonomicznych. Naturalne lub regulowane funkcje lasu  podlegają różnym klasyfikacjom. Najpełniejszy podział funkcji lasu został dokonany przez Zygmunta Rozwałkę, twórcę współczesnych zasad hodowli lasu. Biorąc za podstawę jego koncepcję, odpowiednio zmodyfikowaną na użytek niniejszego słownika, możemy wyróżnić następujące funkcje (świadczenia) lasu : a) abiotyczne (środowiskotwórcze) funkcje lasu, w tym w szczególności: - klimatyczne, przejawiające się świadczeniami niematerialnymi gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim słowa tego znaczeniu), polegającymi na wywieraniu oddziaływań, wpływających korzystnie, w określonej przestrzeni ekologicznej oraz poza tą przestrzenią, na wartość różnych cech klimatu (także mikroklimatu), w tym m.in. wpływanie lasu na temperaturę powietrza, wilgotność atmosfery, ilość opadów atmosferycznych, zawartość w atmosferze gazów, odpowiedzialnych za efekt cieplarniany lub/oraz na amplitudę wartości poszczególnych cech klimatu (klimatotwórcze funkcje lasu); omawiana funkcja lasu powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż świadczenie to jest w sposób permanentny odbierane, przy społecznej akceptacji, przez określone zasoby ekonomiczne Ziemi (w tym naszego kraju) – z korzyścią dla tych zasobów; - uzdrowiskowe, przejawiające  się świadczeniami niematerialnymi gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim słowa tego znaczeniu), polegającymi na wywieraniu oddziaływań, w ramach określonej przestrzeni ekologicznej oraz poza tą przestrzenią, wpływających korzystnie, z punktu widzenia zdrowia ludzkiego, m.in. na skład atmosfery, skład hydrosfery (m.in. poprzez nadawanie wodom powierzchniowym i podziemnym walorów leczniczych) oraz  wartości różnych cech mikroklimatu - sprzyjających i wywołujących proces zdrowienia, rehabilitacji i poprawy kondycji psychicznej, fizycznej lub psychofizycznej osób, korzystających z tych funkcji lasu, (uzdrowiskotwórcze funkcje lasu). Omawiane tu świadczenia stają się niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu w takim stopniu i w takim zakresie, w jakim stają się przedmiotem mniej lub bardziej uświadomionego poboru (odbioru) ze strony ludności – za odpłatnością lub w ramach powszechnej dostępności lasów. W rozumieniu niniejszego słownika świadczeń uzdrowiskowych lasu nie należy mylić ze świadczeniami klimatycznymi oraz rekreacyjno – turystycznymi; Świadczenia uzdrowiskowe wiążą się z odpowiednio zlokalizowanymi obszarami leśnymi, których oddziaływanie uzdrowiskowe zostało odpowiednio udokumentowane, a dodatkowo – co nie jest jednak warunkiem obligatoryjnym – zalegalizowane (stanowienie uzdrowisk); - rekreacyjne i turystyczne, przejawiające się świadczeniami niematerialnymi gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim słowa tego znaczeniu), polegającymi na wywieraniu oddziaływań, w ramach określonej przestrzeni ekologicznej oraz poza tą przestrzenią, wpływających korzystnie z punktu widzenia warunków, potrzebnych do odpoczynku ludzi, w tym odpoczynku czynnego (warunki do uprawiania czynnej turystyki / w tym turystyki myśliwskiej / ) - m.in. poprzez zapewnienie ciszy, doznań estetycznych, kształtowanie korzystnych warunków atmosferycznych oraz mikroklimatycznych, a także w związku z możliwością prowadzenia obserwacji  i polowania na zwierzynę łowną, stale lub okresowo przebywająca w lesie (rekreacyjno – turystycznotwórcze  funkcje lasu). Omawiane tu świadczenia stają się niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu w takim stopniu i w takim zakresie, w jakim stają się przedmiotem poboru (odbioru) ze strony ludności lub konkretnych osób fizycznych - za odpłatnością lub w ramach powszechnej dostępności lasów; do świadczeń rekreacyjno – turystycznych są szczególnie predysponowane te grunty, które obejmują lasy ochronne, stanowione właśnie ze względu na omawiane tu walory (lasy rekreacyjno – turystyczne); - retencyjne, oczyszczania oraz dystrybucji wody, przejawiające  się świadczeniami niematerialnymi gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim słowa tego znaczeniu), polegającymi na wywieraniu oddziaływań, w ramach określonej przestrzeni ekologicznej oraz poza tą przestrzenią, wpływających korzystnie z punktu widzenia gospodarowania wodami tak powierzchniowymi, jak i podziemnymi (funkcje lasu kształtowania gospodarki wodnej terenu), przy czym świadczenia ta mogą polegać w szczególności na: • fizycznym lub fizjologicznym magazynowaniu  wody na lub przez organizmy żywe, a także przez: glebę, skałę macierzystą, jak również przez  naturalne i sztuczne zbiorniki i cieki wodne, urządzenia wodnomelioracyjne, wszelkie obiekty małej retencji,  wchodzące w skład wydzieleń leśnych, obejmujących lasy – zwłaszcza w okresie pojawiania się na określonym  terenie, nadmiernej ilości wód powierzchniowych, w tym pochodzących z  opadów atmosferycznych oraz topnienia śniegów , • oddziaływaniu, skutkującym kształtowaniu korzystnego z punktu widzenia ochrony środowiska składu chemicznego i biologicznego zasobów wodnych, magazynowanych przez ekosystemy leśne oraz  przez zbiorniki i cieki wodne, wchodzące w skład leśnych zasobów ekonomicznych lub przez zbiorniki i cieki wodne, położone w sąsiedztwie lasów, nie wchodzące w skład leśnych zasobów ekonomicznych, • oddziaływaniu, skutkującym kształtowaniu korzystnego przebiegu procesu „oddawania” zasobów wody, zmagazynowanych w ramach retencyjnych funkcji lasu , do zużycia w toku procesów życiowych w ekosystemach ( w tym ekosystemach leśnych)  lub/oraz w celu zaspokojenia określonych potrzeb społecznych ( w tym gospodarczych). Omawiana tu funkcja lasu powinna zawsze być utożsamiania z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż świadczenie lasu w zakresie kształtowania stosunków wodnych terenu stanowi przedmiot permanentnego, społecznie akceptowanego „odbioru” przez różne części składowe zasobów ekonomicznych Kraju – z korzyścią dla tych zasobów; do świadczeń w zakresie kształtowania stosunków wodnych oraz jakości zasobów wodnych terenu są szczególnie predysponowane grunty, obejmujące lasy wodochronne, stanowione właśnie ze względu na znaczenie z punktu widzenia gospodarki wodnej terenu; - stymulacji produkcyjności (funkcjonalności w ogóle) poza środowiskiem leśnym, przejawiające  się świadczeniami niematerialnymi gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim słowa tego znaczeniu), polegającymi na wywieraniu oddziaływań, mających korzystny wpływ na kształtowaniem różnych cech (właściwości) biotopów poza lasami (na przykład poprzez przeciwdziałanie procesowi stepowienia, nadmiernej transpiracji roślinności i parowania gruntów, kształtowanie warunków  klimatycznych /w tym mikroklimatycznych/, korzystnych dla  biocenoz poza lasami) (środowiskotwórcze funkcje lasu w aspekcie produkcyjności / także innej funkcjonalności/  biotopów nieleśnych) . Omawiana tu funkcja lasu powinna zawsze być utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż świadczenie lasu w zakresie kształtowania produkcyjności (funkcjonalności w ogóle) biotopów nieleśnych stanowi przedmiot permanentnego, społecznie akceptowanego przez Państwo, „odbioru” przez różne części składowe zasobów ekonomicznych Kraju – z korzyścią dla tych zasobów; omawianą tu funkcję lasu należy traktować odrębnie w stosunku do krajobrazotwórczej funkcją lasu oraz do funkcji lasu jako narzędzia rekultywacji terenu; funkcje krajobrazotwórcza  oraz narzędzia rekultywacji terenu nie dotyczą zasadniczo lasów istniejących, lecz lasów, które na danym terenie mają zaistnieć w wyniku świadomych decyzji planistycznych; - krajobrazotwórcze, przejawiające się niematerialnymi świadczeniami roślinności leśnej, używanej do pokrywania określonych powierzchni gruntu, w zakresie  kształtowania krajobrazu ( rozumianego jako wygląd powłoki ziemskiej); omawiana tu funkcja może być traktowana jako niematerialny pożytek naturalny lasu w każdym przypadku, w którym roślinność leśna w sposób świadomy (odpowiednio udokumentowany) zostaje użyta jako „narzędzie” kształtowania wyglądu powłoki ziemskiej – z korzyścią dla określonych zasobów ekonomicznych Kraju ( w tym w celu korzystnego wypełniania przez las funkcji środowiskotwórczych, ochronnych oraz dochodotwórczych), - narzędzia rekultywacji terenu, polegające na wykorzystywaniu zdolności ekosystemów leśnych do przywracania produkcyjności i zdolności do środowiskowych świadczeń niematerialnych przez grunty uprzednio zdegradowane i zdewastowane; funkcja lasu jako narzędzia rekultywacji terenu może być traktowana jako niematerialny pożytek naturalny lasu w każdym przypadku, w którym finalnie roślinności leśna zostaje użyta w sposób świadomy (odpowiednio udokumentowany) do rekultywacji gruntów zdegradowanych lub zdewastowanych, b) ochronne (zachowawcze i stabilizacyjne) funkcje lasu, polegające przede wszystkim na świadczeniach niematerialnych gruntów, obejmujących istniejące lasy (grunt w szerokim tego słowa znaczeniu), polegających na tym, że grunty te wypełniają rolę świadectwa (także wzorca) zjawisk, procesów oraz efektów działania sił natury lub przeszłej działalności człowieka (rezerwatowe funkcje lasu; zachowawcze funkcje lasu), bądź skutkujące wypełnianiem przez te grunty zadania „stabilizacji” ekosystemów leśnych, funkcjonujących w warunkach mniej lub bardziej ekstremalnych, a także ekosystemów nieleśnych (stabilizacyjne funkcje lasu). Identyfikowanie, wzmacnianie oraz zabezpieczanie zachowawczych funkcji lasu  może następować metodami ochrony przyrody (według założeń teoretycznych - metodami ochrony przyrody identyfikuje się oraz zabezpiecza zachowawcze świadczenia gruntów, obejmujących lasy , w przypadkach, w których świadczenia te mają mieć charakter naturalny; w praktyce polega to na konstruowaniu oraz realizacji planów ochrony w parkach narodowych, w rezerwatach przyrody oraz w obrębie różnych innych obszarowych form ochrony przyrody) lub z użyciem metod gospodarki leśnej  (m.in. w tym celu wyznacza się lasy ochronne oraz realizuje w nich szczególnie programy działalności leśnej, przy czym lasy ochronne wydziela się również wówczas, gdy grunty, obejmujące lasy, spełniają świadczenia ochrony stabilizacyjnej, a nawet świadczenia środowiskotwórcze) . Można mówić o świadczeniach niematerialnych gruntów, obejmujących lasy, których skutkiem jest ochrona zachowawcza lub stabilizacyjna:  - różnorodności biologicznej i bogactwa genetycznego – polegająca na  wypełnianiu przez grunty, obejmujące lasy,  roli przechowywania (magazynowania) wszystkich - charakteryzujących świat organizmów żywych, wchodzących w skład biocenoz leśnych - genomów oraz genotypów, wykształconych w toku procesów dziejowych i ciągłych procesów życiowych, zachodzących w tych ekosystemach,  z zastrzeżeniem, iż istotne wzmacnianie tej funkcji metodami gospodarki leśnej polega m.in. na zakładaniu  banków genów; omawiana tu funkcja lasu powinna zawsze być utożsamiana z niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu, gdyż „magazynowanie” przez ekosystemy leśne  genomów oraz genotypów organizmów żywych stanowi permanentne społecznie akceptowane świadczenie na rzecz (dla „dobra”) Państwa jako takiego; - procesów oraz zjawisk, cechujących ekosystemy leśne – polegająca na wypełnianiu przez ekosystemy leśne roli zachowywania oraz utrzymywania, w tym główne w charakterze  wzorca, procesów oraz zjawisk, cechujących poszczególne ekosystemy leśne  (m. in. w celu wykorzystania znajomości tych zjawisk oraz procesów w doskonaleniu metod gospodarki leśnej); omawiana tu funkcja powinna zawsze być utożsamiana z niematerialnymi pożytkami naturalnymi las, gdyż „magazynowanie wiedzy” o procesach oraz zjawiskach, zachodzących w różnych ekosystemach leśnych stanowi permanentne społecznie akceptowane świadczenie na rzecz (dla „dobra”) Państwa jako takiego; - naturalnych warunków życia człowieka – polegająca na utrwalaniu przez grunt, obejmujący las, przede wszystkim w charakterze wzorca, quasi pierwotnych miejsc przebywania ludzi; omawiana tu funkcja powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu, gdyż zachowywania pod postacią lasu wzorca naturalnych warunków życia człowieka stanowi permanentne społecznie akceptowane świadczenie lasu na rzecz (dla „dobra”) Państwa jako takiego; do tych świadczeń szczególnie predysponowane są jednak te obszary leśne,  których podobieństwo do naturalnych (najbardziej odpowiadających zdrowiu fizycznemu oraz psychicznemu człowieka) zostało wiarygodnie udokumentowane; - krajobrazu naturalnego – polegająca na zachowywaniu pod postacią gruntu, obejmującego las, wzorców przeszłości w odniesieniu do pierwotnego  (historycznego) wyglądu krajobrazu jako powłoki powierzchni ziemi; omawiana tu funkcja może być traktowana jako niematerialny pożytek naturalny lasu w każdym przypadku, gdy zachowanie oraz odpowiednie postępowanie na danym obszarze leśnym z prawnego punktu widzenie wiąże się z ochroną walorów krajobrazowych (a ściślej – z ochroną naturalnych fragmentów krajobrazu) [lasy ochronne, stanowione ze względu na ochronę naturalnego krajobrazu]; - wody przez zanieczyszczeniem – polegająca na  przechwytywaniu przez ekosystemy leśne zanieczyszczeń (łącznie z określonym ich unieszkodliwianiem), docierających do leśnego środowiska przyrodniczego  wraz z nośnikiem w postaci wody (np. w postaci roztworów glebowych) lub w postaci pyłów i gazów atmosferycznych, stanowiących potencjalne składniki, powodujące zanieczyszczenie zasobów wodnych w określonej przestrzeni ekosystemu leśnego  i poza nią. Omawiana funkcja powinna zawsze być utożsamiana z niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu, albowiem odpowiednia ochrona zasobów wodnych terenu stanowi permanentne, społecznie akceptowane świadczenie lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych Kraju; do omawianych świadczeń szczególnie predysponowane są jednak lasy, mające status lasów wodochronnych; - gleby przed erozją - polegające na powstrzymywaniu lub łagodzeniu przez ekosystemy leśne zjawisk destrukcyjnych w określonej przestrzeni ekosystemu leśnego i poza nią, wywoływanych w glebie przez wody powierzchniowe lub/oraz podziemne, a także przez wiatry - takich zjawisk destrukcyjnych, jak: wymywanie, zwiewanie oraz inne przemieszczanie wierzchnich warstw gleby (w tym warstwy organicznej), powstawanie namuleń, osadów, oraz innych naniesień,  uruchamianie się wydm, niszczenie struktury powłoki ziemi czy powstawanie w glebie wolnych przestrzeni (w tym lejów), skutkujących na przykład zapadliskami. Omawiana funkcja powinna zawsze być utożsamiana z niematerialnymi pożytkami naturalnymi lasu, gdyż chronienie określonego terenu przez zjawiskami erozyjnymi stanowi permanentne, społecznie akceptowane świadczenie lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych Kraju; do omawianych świadczeń szczególnie predysponowane są lasy, mające status lasów glebochronnych; - gleby przed osuwiskami – polegająca na stabilizowaniu terenu przez roślinność leśną i inne elementy środowiska leśnego w przeciwdziałaniu nagłemu przesunięciu się mas gleby lub/oraz skały macierzystej, ze wszystkimi negatywnymi tego skutkami, np. w postaci odsłaniania systemów korzeniowych drzew czy ich wywracaniem się, a także stwarzaniem zagrożenia dla życia i mienia ludzi. Omawiana funkcja (omawiane świadczenie) lasu występuje w każdym przypadku, w którym ukształtowanie terenu grozi wystąpieniem osuwisk; ochrona lasu przed osuwiskami – o ile faktycznie ma miejsce - jest zatem zawsze niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu; - środowiska przed hałasem lub/oraz  promieniowaniem – polegająca na  tłumieniu  przez ekosystemy leśne (głównie przez roślinność leśną)  oraz  neutralizowaniu skutków działania wszelkich  fal elektromagnetycznych  (akustycznych, świetlnych, związanych z promieniowaniem słonecznym, wszelkich innych fal elektromagnetycznych), które w nadmiarze mogą być szkodliwe  lub dokuczliwe dla człowieka oraz poszczególnych części składowych różnych środowisk. Omawiana funkcja powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż wypełniania przez obszary, pokryte roślinnością leśną, „zadania” tłumienia hałasu oraz akumulacji różnego promieniowania stanowi permanentne, społecznie akceptowane świadczenie lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych kraju (w tym na rzecz ludności); do wypełniania tych świadczeń są rzecz jasna szczególnie predysponowane lasy odpowiednio położone w stosunku do źródeł hałasu oraz promieniowania, a także w stosunku do skupisk ludzkich; - środowiska przed wiatrem – polegająca na wygaszaniu przez ekosystemy leśne oraz akumulacji energii kinetycznej, związanej ze zjawiskiem wiatrów. Omawiana funkcja powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż akumulacja energii kinetycznej wiatrów jest bez wątpienia permanentnym, społecznie akceptowanym „zadaniem” lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych Kraju; do wypełniania tej „misji” są jednak szczególnie predysponowane lasy mające status lasów „wiatrochronnych”, - środowiska przed zapyleniem - polegająca na przechwytywaniu (a także częściowym wprowadzaniu do obiegu materii i energii w ekosystemie leśnym) pyłów i gazów, przemieszczających się w atmosferze ziemskiej. Omawiana funkcja powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasów, gdyż ochrona środowiska przez zapyleniem stanowi permanentne, społecznie akceptowane, świadczenie lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych Kraju (w tym komfortu oraz zdrowia ludności); nie ulega jednak wątpliwości, że do wypełniania tych świadczeń są predysponowane szczególnie lasy odpowiednio położone, w szczególności w stosunku do źródeł emisji zapyleń, dróg ich przemieszczania, obszarów sedymentacji oraz skupisk ludzkich; - środowiska przed przemieszczaniem się zanieczyszczeń – polegająca na  przechwytywaniu (a także częściowym wprowadzaniu do obiegu materii i energii w ekosystemie leśnym) wszelkich innych zanieczyszczeń środowiska, nie wymienionych powyżej przy charakteryzowaniu funkcji wodochronnych oraz funkcji ochrony środowiska przed zapyleniem. Omawiana funkcja powinna być zawsze utożsamiana z niematerialnym pożytkiem naturalnym lasów, gdyż ochrona środowiska przed wszelkimi zanieczyszczeniami  stanowi permanentne, społecznie akceptowane, świadczenie lasów na rzecz różnych zasobów ekonomicznych Kraju, choć położenie konkretnych obszarów leśnych stanowi bez wątpienia istotny wyznacznik wartości tych świadczeń;  - środowiska przed powodziami – polegająca na:  retencjonowaniu przez ekosystemy leśne  wody, pojawiających się na powierzchni ziemi w sposób nagły lub w krótkim przedziale czasu oraz w znacznych ilościach, a także powodowaniu wydłużenia w czasie oraz zapewnienia łagodnego przebiegu procesu wiosennego topnienia śniegów, a w związku z tym niedopuszczaniu do wystąpienia zjawisk powodziowych lub przyczynianiu się  do zmniejszenia zakresu oraz rozmiaru tych zjawisk. Omawiana funkcja jest istotnie związana z położeniem lasu w stosunku do obszarów zagrożonych powodzią. Jeśli las ma takie odpowiednie położenie – to jego funkcja ochrony przed powodzią zawsze stanowi niematerialny pożytek naturalny lasu; - środowiska przed lawinami – polegająca na  stabilizowaniu przez ekosystemy leśne mas śnieżnych, zalegających na terenach górzystych, a także rozciąganiu w czasie oraz powodowaniu złagodzenia przebiegu procesu topnienia tych śniegów, zaś – w razie wystąpienia lawiny – przyjmowaniu przez ekosystemy leśne jej uderzenia oraz akumulowaniu energii kinetycznej, związanej z lawinami. Omawiana funkcja jest ściśle związana z konkretnym położeniem obszarów leśnych. Jeśli las ma takie odpowiednie położenie w stosunku do terenów, zagrożonych lawinami – to jego funkcja ochrony przed lawinami zawsze stanowi niematerialny pożytek naturalny lasu, - miejsc prowadzenia prac naukowo - badawczych – polegająca na  zachowywaniu w ekosystemach leśnych, najczęściej w powiązaniu z realizacją zaplanowanych eksperymentów gospodarczych lub naukowych, określonych ich (tych ekosystemów) fragmentów  w związku z objęciem w przeszłości lub w celu objęcia w przyszłości  pracami naukowo – badawczymi, a to ze względu na wzorcowy (reprezentatywny) lub unikatowy charakter, albo ze względu na wcześniej przeprowadzone w tych fragmentach ekosystemów leśnych eksperymenty gospodarcze lub naukowe. Omawiana funkcja (omawiane świadczenie lasu) jest niematerialnym pożytkiem naturalnym w takim stopniu oraz w takim zakresie, w jakim dotyczy zinwentaryzowanych czynnych  obszarów badawczych (t. j. w takim stopniu oraz w takim zakresie, w jakim podlega „poborowi” przez osoby i jednostki o charakterze naukowo – badawczym); - dziedzictwa historycznego i kulturowego – polegająca na pełnieniu przez ekosystemy leśne  roli świadka historii i kultury z samej istoty istnienia lasu, a także  poprzez zachowywanie i chronienie ożywionych lub nieożywionych dóbr o znaczeniu zabytkowym (w tym archeologicznym), historycznym lub kulturowym, w szczególności w postaci – znajdujących się w lasach in situ lub chronionych ex situ -  pozostałości cmentarzysk, osad ludzkich, materialnych efektów  tradycji leśnych (w tym ucieleśniających minione sposoby prowadzenia gospodarki leśnej), a także w postaci drzew oraz różnych obiektów – świadków wydarzeń historycznych oraz tradycji kulturowych (w Lasach Państwowych ta funkcja lasu została  szczególnie wzmocniona metodami gospodarki leśnej poprzez powołanie do życia Ośrodka Kultury Leśnej w Gołuchowie). Omawiana funkcja lasu (omawiane świadczenie lasu) zawsze powinno być utożsamiane z  niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu, gdyż jest świadczeniem, którego permanentnym świadomym (zinwentaryzowane stanowiska ochrony dziedzictwa historycznego i kulturowego) lub nieświadomym odbiorcą jest  Państwo jako takie;  - suwerenności terytorialnej kraju (funkcje obronne) – polegająca na zachowywaniu przez grunty, obejmujące lasy, terenów, charakteryzujących się właściwymi warunkami do prowadzenia ćwiczeń i przygotowań do ewentualnych działań obronnych na wypadek wystąpienia takiej potrzeby, a także polegająca na rezerwowaniu (zachowywaniu) teatru ewentualnych działań obronnych; omawiana funkcja lasu staje się niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu w takim zakresie oraz w takim stopniu, w jakim grunty, obejmujące lasy, na podstawie użytkowania lub innego tytułu prawnego, przeznaczone są na poligony (inne obszary przeznaczone do realizacji zadań ćwiczebnych wojsk własnych oraz wojsk sojuszniczych); natomiast w razie podjęcia działań obronnych (innych działań statutowych wojsk oraz innych struktur zmilitaryzowanych) - omawiana funkcja lasu stawać się będzie niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu w takim stopniu oraz w takim zakresie, w jakim grunty, obejmujące lasy, będą faktycznie wykorzystywane do prowadzenia przedmiotowych działań obronnych; - biocenozy leśnej na terenach ekstremalnych z punktu widzenia biotopu leśnego – polegające na utrzymywaniu pod postacią gruntów, obejmujących lasy, na terenach ekstremalnych z punktu widzenie egzystencji świata roślin oraz zwierząt, ich (tych gruntów) aktywności biologicznej (w przeciwdziałanie powstawania pustyń biologicznych na takich obszarach, jak: strefy silnego obciążenia zanieczyszczeniami oraz skażeniami środowiska, górne granice występowania roślinności leśnej; tereny podtopione oraz objęte permanentnymi szkodami górniczymi; tereny quasi pustynne itd.). Omawiana funkcja lasu jest ściśle związana z występowaniem lasu na w/w obszarach; w każdym takim przypadku – ochrona biologicznej aktywności terenu przez utrzymywanie na nim lasu jest niematerialnym tego lasu pożytkiem naturalnym; - miejsc doznań estetycznych i duchowych – przejawiające się zachowywaniem i utrwalaniem w obrębie gruntów, obejmujących lasy, miejsc, które stają się obiektem szczególnego zainteresowań ze strony człowieka, wynikających z wyjątkowego charakteru określonych fragmentów lasu, na przykład w związku z: rozmiarami i wiekiem występujących tam drzew, wspomnieniami ważnych wydarzeń z przeszłości, wiążących się z danym fragmentem lasu, czy występowaniem osobliwości przyrodniczych; omawiana funkcja lasu staje się niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu w takim zakresie oraz w takim stopniu, w jakim staje się przedmiotem poboru (odbioru) ze strony ludności – za odpłatnością lub w ramach powszechnej dostępności lasów  c) produkcyjne funkcje lasu, polegające na materialnych świadczeniach lasu, skutkujących wytwarzaniem przez grunty, obejmujące lasy, z udziałem  innych składników leśnych zasobów ekonomicznych, określonych dóbr materialnych, które pobierane z lasu stają się materialnymi pożytkami naturalnymi lasu, z tym, że:  - funkcja produkcji drewna – przejawia się wytwarzaniem przez grunty, obejmujące lasy, bez szkody dla ekosystemu leśnego oraz jego innych funkcji, dobra materialnego, pozyskiwanego w lesie jako pożytek naturalny lasu w postaci, nie przetworzonego w rozumieniu  ustawy o lasach (oraz innych ustaw), surowca drzewnego, zaspokajającego określone potrzeby społeczne (w tym gospodarcze), - funkcje produkcji innych użytków głównych – przejawiają się wytwarzaniem przez las z ewentualnym użyciem innych elementów leśnych zasobów ekonomicznych, bez szkody dla ekosystemu leśnego oraz jego innych funkcji, dóbr materialnych, które pobierane są z lasu (w tym jako gruntu, trwale pozbawionego roślinności leśnej) jako: • materiał rozmnożeniowy (w tym szyszki, nasiona , wegetatywny materiał rozmnożeniowy), • sadzonki roślinności leśnej (głównie drzew lub/oraz krzewów), • nawozy organiczne, szczepionki grzybowe oraz podobne produkty powstające w toku zagospodarowania lasu i użytkowania  lasu, zaspakajające określone potrzeby społeczne (w tym gospodarcze) - z uwzględnieniem wszystkich technologicznie wymaganych czynności udoskonalających oraz przysposabiających, potrzebnych do doprowadzenia tych użytków do ich przydatności, - funkcje produkcji użytków ubocznych – przejawiają się wytwarzaniem przez ekosystemy leśne, bez szkody dla tych ekosystemów i ich innych funkcji, dóbr materialnych, które pobierane są z lasu jako następujące jego pożytki naturalne: tusze zwierzyny łownej lub/oraz trofea łowieckie, grzyby, owoce leśne, zioła, inne części runa leśnego, igliwie, stroisz, żywica, kora, choinki, karpina - zaspokajające osobiste potrzeby ludności (w tym na warunkach powszechnej dostępności lasu) oraz inne potrzeby społeczne (w tym gospodarcze) d) dochodotwórcze funkcje lasu, polegające na niematerialnych świadczeniach lasu, których beneficjenatmi są gospodarze lasów, pracownicy gospodarzy lasów, kontrahenci gospodarzy lasów, pracownicy kontrahentów gospodarzy lasów, budżet państwa oraz budżety samorządu terytorialnego, a istotą których jest stwarzanie przez grunty, obejmujące lasy, warunków oraz podstaw formalnych do osiągania przez w/w beneficjentów korzyści w postaci pożytków prawnych (pożytków cywilnych lub pożytków z praw); dochodotwórcze świadczenia lasów są pochodną zdolności lasów do takich świadczeń (zdolność lasów do przysparzania pożytków prawnych); dochodotwórcze funkcje (dochodotwórcze świadczenia) lasów stają się niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu w każdym przypadku wystąpienia pożytku prawnego po stronie  wspomnianych powyżej ich beneficjentów; wystąpienie zaś takiego pożytku prawnego nie jest oczywiście możliwe wyłącznie z samej istoty istnienia lasu, musi wiązać się z odpowiednim zaangażowaniem (wykorzystaniem, użyciem) innych - niż las jako grunt pokryty roślinnością leśną (lub tylko przejściowo pozbawiony tej roślinności) - leśnych zasobów ekonomicznych (także innych zasobów ekonomicznych, np. zasobów ekonomicznych kontrahentów gospodarzy lasów). Dla wyżej wymienionych świadczeń lasu, odnoszących się do pracowników gospodarzy lasów oraz pracowników kontrahentów gospodarzy lasów (kontrahenci pierwszego horyzontu) rezerwowany bywa wyodrębniony termin „funkcje kreacji miejsc pracy”. Wśród dochodotwórczych funkcji lasu należy wyróżnić w szczególności stwarzanie przez las warunków oraz podstaw formalnych do osiągania pożytków prawnych przez: - gospodarzy lasów • w wyniku sprzedaży (innego zbycia za odpłatnością) materialnych pożytków naturalnych lasu (drewna w stanie nie przerobionym; innych użytków głównych; użytków ubocznych); • w wyniku sprzedaży (innego zbycia za odpłatnością) niektórych niematerialnych pożytków naturalnych lasu (np. usług turystyczno – myśliwskich, różnych usług turystyczno – rekreacyjnych); • w wyniku sprzedaży (innego zbycia za odpłatnością) produktów oraz usług wzajemnych oraz produktów i usług działalności dodatkowej; • w wyniku sprzedaży (innego zbycia za odpłatnością) produktów i usług realizowanych w celach zarobkowych poza ramami zwykłego zarządu (w tym produktów i usług zasadniczej działalności administracyjnej); • w wyniku oddawania lasów oraz innych składników majątkowych do odpłatnego korzystania (wynajem, wydzierżawianie, oddawanie w użytkowanie, obciążanie innymi ograniczonymi prawami rzeczowymi) • w wyniku zbywania za odpłatnością określonych leśnych zasobów majątkowych; • w wyniku otrzymania środków na realizację zadań administracji publicznej (np. dotacje celowe na realizację zadań zleconych przez administrację publiczną; środki finansowe na pokrycie kosztów nadzoru gospodarki leśnej w lasach nie stanowiących własności Skarbu Państwa; dotacje różnych funduszy celowych); • w wyniku otrzymania środków finansowych  i innych korzyści w ramach pomocy publicznej; • w wyniku otrzymania środków z budżetu Unii Europejskiej wraz ze środkami towarzyszącymi; • jako rekompensaty za szkody w leśnych zasobach ekonomicznych; • jako inne korzyści (w tym o charakterze nadzwyczajnym) - przez pracowników gospodarzy lasów - w postaci wynagrodzenia lub/oraz innych korzyści za pracę, świadczoną na rzecz lasów (także na rzecz innych składników leśnych zasobów ekonomicznych); - przez kontrahentów gospodarzy lasów – w postaci wynagrodzenia (oraz innych korzyści) za dostawy, usługi oraz roboty, wykonywane na rzecz gospodarzy lasów; oraz w postaci wszelkich pożytków prawnych, uzyskiwanych przez korzystających z lasu na podstawie umowy najmu, dzierżawy, użytkowania itp. tytułów,  - przez pracowników kontrahentów gospodarzy lasów – w postaci wynagrodzenie lub/oraz innych korzyści za pracę na rzecz kontrahentów gospodarzy lasów; - przez jednostki samorządu terytorialnego oraz budżet państwa – w postaci podatku dochodowego, płaconego przez gospodarzy lasów oraz ich pracowników (także przez kontrahentów gospodarzy lasów oraz ich pracowników); podatku leśnego oraz innych podatków lokalnych; podatków pośrednich oraz innych dochodów i przychodów budżetu państwa, z uwzględnieniem przysporzeń osiąganych przez budżet państwa z tytułu zbywania nieruchomości gruntowych Skarbu Państwa we władaniu Lasów Państwowych (zbywanie nieruchomości gruntowych Skarbu Państwa we władaniu Lasów Państwowych e) lokacyjne oraz majątkowotwórcze funkcje lasu – przejawiają się występowaniem gruntów, obejmujących lasy, w roli rezerwuaru majątkowego (lokaty majątkowej), a także stwarzaniem przez las warunków oraz podstaw formalnych do pomnażania leśnych zasobów majątkowych w drodze ich wytwarzania oraz nabywania. Lokacyjna funkcja lasu w sposób oczywisty stanowi niematerialny pożytek naturalny; świadczenie na rzecz Skarbu Państwa lub innych właścicieli, polegające na odgrywaniu przez  leśne zasoby majątkowe (w tym przez grunty, obejmujące lasy) roli rezerwuaru (lokaty) majątkowej jest wypełniane w sposób ciągły – do momentu zbycia lub likwidacji określonej części leśnych zasobów majątkowych w razie wystąpienia takiej potrzeby; lokacyjna funkcja lasu może mieć w Polsce praktyczne znaczenie przede wszystkim dla właścicieli lasów - innych aniżeli Skarb Państwa; właściciele ci zawsze mogą „sięgnąć” po tę lokatę (wprost lub np. w celach kredytowych poprzez obciążenie lasów hipoteką) w razie sytuacji kryzysowej; w warunkach Polskich lokacyjne funkcje lasów Skarbu Państwa ma przede wszystkim charakter teoretyczny, chociaż w nieodległej przeszłości były podejmowane bardzo niebezpieczne próby wykorzystania tej „lokaty” do „skwitowania” roszczeń reprywatyzacyjnych czy ucieleśnienia idei powszechnego uwłaszczenia; a obecnie w niektórych kręgach politycznych jest artykułowany zamysł posłużenia się państwowymi majątkiem leśnym do rozwiązania problemu dóbr zabużańskich; traktowanie gruntów Skarbu Państwa, obejmujących lasy, jako prostej „rezerwy” majątkowej jest działaniem więcej niż nieodpowiedzialnym – zagrażającym bezpieczeństwu ekologicznemu Kraju (przybliżenie tej tezy przekracza ramy definicji hasła „Funkcje lasu”). Majątkowotwórcza funkcja lasu staje się niematerialnym pożytkiem naturalnym lasu w każdym przypadku, w którym las w powiązaniu z innymi leśnymi zasobami ekonomicznymi zostaje użyty (wykorzystany, choćby jako podstawa formalna) do pomnożenia leśnych zasobów majątkowych w drodze wytworzenia lub nabycia składników majątkowych. 

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt