Lasy Państwowe
Logo Encyklopedii Leśnej
N
Ilość znalezionych haseł: 364

Prawo ochrony środowiska i polityka leśna

norma prawna jako kreator zadań Lasów Państwowych

(prawo ochrony środowiska i polityka leśna), elementarna, wyodrębniona pod względem oznaczenia, część składowa aktu prawnego – ustawy oraz rozporządzenia. Norma, zawarta w  przepisie prawnym, odgrywa rolę kreatora (wyznacznika) zadań nie tylko w takim znaczeniu, iż dane zadanie „nazywa” i „dekonspiruje” adresata. Teoretycznie, każda norma prawna, zawarta w  przepisie prawa,  powinna składać się z hipotezy oraz dyspozycji, a nierzadko – również z sankcji. Dyspozycją normy prawnej jest specyfikacja zasad, jakie powinny być przestrzegane przy danym działaniu. Jest to swoista prawna instrukcja procedowania, postępowania. Mogą być oczywiście różne „instrukcje” procedowania /postępowania/ w zależności od różnych zestawów warunków, w jakich dane zadanie ma być realizowane. Taki zestaw warunków (takie uwarunkowania) towarzyszące danej dyspozycji w normie prawnej nazywamy jej hipotezą. Przypuśćmy, że w  jakimś akcie prawnym zawarto w którymś z przepisów  normę prawną o następującej treści: „Jeżeli grunt własności Skarbu Państwa we władaniu jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej (z zastrzeżeniem rozstrzygającego znaczenia zapisów w księdze wieczystej lub w zbiorze dokumentów, o którym mowa w ustawie właściwej w sprawach ksiąg wieczystych) nie jest lasem w rozumieniu ustawy o lasach, ani gruntem przeznaczonym w miejscowym ogólnym  planie zagospodarowania przestrzennego do zalesienia, nie został uznany przez kierownika danej jednostki organizacyjnej za przydatny obecnie lub w przyszłości do realizacji budownictwa potrzebnego do wykonywania zadań tej jednostki w ramach zwykłego zarządzania mieniem, powinien być przez tę jednostkę sprzedany w terminie do końca roku 2222 w trybie przetargu nieograniczonego przy odpowiednim uwzględnieniu przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami, pod rygorem nieodpłatnego przejęcia tego gruntu przez właściwego starostę  do zasobów nieruchomości Skarbu Państwa z odpowiednim uwzględnieniem powołanej już w niniejszym przepisie ustawy o gospodarce nieruchomościami” – to w tej normie prawnej bez trudu możemy wskazać zarówno zadanie, jak i: adresatów ( t.j. tych, którzy norma dotyczy, w tym tych, którzy powinni być realizatorami dyspozycji normy), hipotezę, dyspozycję oraz  sankcję.Zadaniem, będącym przedmiotem reglamentacji, jest sprzedaż gruntu. Adresatami dyspozycji normy prawnej w zakresie sprzedaży gruntu są jednostki organizacyjne bez osobowości prawnej (z zastrzeżeniem, że szczegółowa analiza  norm prawnych, zawartych w innych przepisach prawnych, może wykluczać część tych jednostek spod jurysdykcji analizowanej, np. wykluczenie to może dotyczyć jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych) oraz potencjalni nabywcy gruntu. Hipotezę analizowanej normy prawnej tworzy następująca lista warunków, jakie muszą wystąpić, aby można było realizować prawną „instrukcję” działania (postępowania), zawartą w tej normie prawnej:a) grunt musi być własnością Skarbu Państwa, a własność ta ma wynikać z zapisów w księdze wieczystej lub ze zbioru dokumentów, o jakim mowa w przepisach o księgach wieczystych,b) grunt musi pozostawać we władaniu jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej, co ma wynikać z zapisu w księdze wieczystej lub ze zbioru dokumentów, zestawionych w celach założenia księgi wieczystej,c) grunt nie może być  lasem w rozumieniu ustawy o lasach lub d) grunt, nie może być przeznaczony do zalesienia w miejscowym ogólnym planie zagospodarowania przestrzennego,e) grunt, nie będący lasem (lit. c.) lub nie będący przeznaczony do zalesienia (lit. d.), nie może być jednocześnie przez kierownika jednostki organizacyjnej uznany za grunt, który obecnie lub w przyszłości, jest przewidywany do wykorzystania przez daną jednostkę organizacyjną pod budownictwo potrzebne do wykonywania zadań danej jednostki organizacyjnej w ramach zwykłego zarządzania przez nią mieniem.Dyspozycją normy jest, aby w razie zaistnienia hipotezy tej normy, grunt był sprzedany przez  jednostkę organizacyjną bez osobowości prawnej w trybie przetargu nieograniczonego z odpowiednim zastosowaniem przepisów z ustawy o gospodarce nieruchomościami oraz w terminie do końca roku 2222. Mamy tu zatem do czynienia z rygorystyczną (nakazową) dyspozycją (jeśli grunt jest własnością Skarbu Państwa, jeśli pozostaje we władaniu jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej, jeśli nie jest lasem lub nie jest przeznaczony do zalesienia, jeśli wreszcie nie został zakwalifikowany pod obecne lub przyszłościowe budownictwo związane z realizacją zadań jednostki organizacyjnej w ramach zwykłego zarządu – to powinien zostać przez jednostkę organizacyjną sprzedany w trybie przetargu nieograniczonego z odpowiednim zastosowaniem przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami.Sankcją bezpośrednio utrwaloną w analizowanej normie prawnej jest przejęcie gruntu przez starostę do zasobów nieruchomości Skarbu Państwa z odpowiednim uwzględnieniem przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami – w razie nie wypełnienia przez jednostkę organizacyjną dyspozycji tej normy.Na przykładzie analizowanej normy warto omówić następujące tezy:a) nie z każdej normy wynika jednoznaczna identyfikacja adresatów;b) nie każda dyspozycja ma charakter nakazowy ;c) nie w każdej normie prawnej można wyodrębnić hipotezę oraz sankcję;d) określenie sankcji w normie prawnej nie zamyka listy sankcji z innych przepisów prawa;e) przy normowaniu prawnym należy ważyć zwłaszcza na rygoryzm hipotezy;f) redakcja normy w danym przepisie prawnym jest często wyznacznikiem granicy między dyspozycją a sankcją;g) hipoteza normy oraz jej sankcje (bezpośrednio zapisane lub wynikające z przepisów ogólnych) są często kreatorami zadań pochodnych;W analizowanej normie prawnej mówi się o jednostkach organizacyjnych bez osobowości prawnej. Z tej części hipotezy analizowanej normy prawnej wynika, że na pewno nie odnosi się ona do jednostek organizacyjnych, wyposażonych w osobowość prawną. Należy jednak zauważyć, że analizowana norma prawna reglamentacji swojej nie odnosi wprost do konkretnych jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej. Błędem często popełnianym jest w takich przypadkach przyjmowanie, że norma ta dotyczy wszystkich jednostek bez osobowości prawnej. W celu stwierdzenia, czy dana norma odnosi się do danej grupy (lub do konkretnych) jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej – niezbędne jest udzielenie odpowiedzi na następujące pytania:a) czy w analizowanym akcie prawnym lub aktach prawnych określających („kreujących”) daną grupę jednostek organizacyjnych ( w aktach „macierzystych” dla danej grupy jednostek,  /tutaj  bez osobowości prawnej/), zawarto unormowania, dostatecznie dekonspirujące, że zadanie, określone w analizowanym akcie prawnym odnosi się właśnie do danej grupy jednostek organizacyjnych, albo czy nie ma jednoznacznych „przeciwskań” prawnych co do takiego odnoszenia się (powracając do cyt. normy prawnej – należy przyjąć, że są przesłanki prawne, iż  może się ona odnosić do Lasów Państwowych, bowiem z ustawy o lasach wynika choćby, że obszar zadaniowy Lasów Państwowych obejmuje gospodarowanie nieruchomościami we władaniu LP);b) czy w porządku prawnym, obowiązującym w Polsce, nie ma norm prawnych, zastrzegających dane zadanie dla wybranych jednostek organizacyjnych bez osobowości prawnej; c) czy dana jednostka organizacyjna może wykazać, że przysługuje jej uprawnienie majątkowe do zbywania nieruchomości ;d) czy dana jednostka organizacyjna może wykazać, że przysługuje jej zdolność do czynności cywilnoprawnych, niezbędnych do zawarcia, w następstwie przetargu nieograniczonego, stosunku prawnego, polegającego na umowie kupna – sprzedażyW analizowanej przykładowej normie prawnej – dyspozycja ma charakter nakazowy. Można jednak wskazać wiele przepisów prawnych, w których zawarte są „miękkie” dyspozycje prawne, określające zasady („prawną procedurę postępowania”), pod warunkiem, że adresat normy do danego działania zdecyduje się suwerenie przystąpić (dyspozycje przyzwolenia). Z taką „miękką” dyspozycją prawną mielibyśmy do czynienia, gdyby cyt. norma została zredagowana w sposób następujący: „Jeżeli grunt (....) może być przez tę jednostkę sprzedany w terminie do końca roku 2222 w trybie przetargu nieograniczonego przy odpowiednim uwzględnieniu przepisów ustawy o gospodarce nieruchomościami”. Przy redakcji normy, obejmującej czas jej obowiązywania, utrzymanie sankcji prawnej ma swoje logiczne uzasadnienie (jeśli grunt nie zostanie sprzedany, to starosta po 2222 roku przejmie ten grunt do zasobów nieruchomości własności Skarbu Państwa). Gdyby jednak data sprzedaży gruntu nie została w normie prawnej zakreślona, to wówczas utrzymanie sankcji w cyt. normie byłoby jej zasadniczą wadą (grunt może, ale nie musi być sprzedany; nie jest zakreślona data, w której grunt może, ale nie musi być sprzedany; sankcja, iż w razie „nie-sprzedaży” grunt przejdzie do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa nie ma racji „bytu”). Przy omawianej „miękkiej” redakcji normy prawnej – do katalogu warunków, składających się na jej hipotezę dochodzą dwa zdarzenia:a) dyspozycja normy (sprzedaż gruntu w trybie przetargu nieograniczonego z odpowiednim zastosowaniem unormowań ustawy o gospodarce nieruchomościami) może być zastosowana pod warunkiem, że taką decyzję zarządczą podejmie kierownik jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej;b) dyspozycja normy (sprzedaż gruntu w trybie przetargu nieograniczonego z odpowiednim zastosowaniem unormowań ustawy o gospodarce nieruchomościami) może być zastosowana pod warunkiem, że nie upłynął termin roku 2222.Dla porządku należy dodać, że w normach prawnych – dyspozycje mogą mieć też charakter zakazujący. Dyspozycje zakazujące mogą odgrywać ważną rolę przy tworzeniu rejestru zadań danej jednostki organizacyjnej, gdyż mogą być identyfikatorami:a) zadań, leżących poza obszarem zadaniowym danej jednostki organizacyjnej;b) praw majątkowych, nie przysługujących danej jednostce organizacyjnej;c) zdolności prawnej, z której dana jednostka nie może korzystać.To, że w danej normie prawnej nie odnajdujemy należytej hipotezy nie zawsze musi być przejawem niedoskonałości procesów legislacyjnych. Często bowiem hipotezy takie określane  są w tych częściach danego aktu prawnego, w którym zawarte są przepisy ogólne. Nierzadko jednak hipotezy, jakie należy przypisać do danej dyspozycji, wynikają z regulacji prawnych w odrębnych aktach prawnych (choćby w aktach prawnych normujących ogólne warunki funkcjonowania danej jednostki organizacyjnej; np. z ustawy o lasach można wywieść ogólną zasadę, że gospodarowanie (w tym nabywanie, rozporządzanie) nieruchomościami w nadleśnictwach jest dozwolone, gdy wynika z potrzeb lub braku potrzeb gospodarki leśnej; należy zatem przyjąć, że norma określająca – bez należytej hipotezy, stanowiącej jej  suwerenną  część - dyspozycję w odniesieniu do określonego przejawu gospodarowania nieruchomościami może być, przy spełnieniu innych warunków adekwatności dyspozycji tej normy, stosowana przez nadleśnictwa w razie wystąpienia warunku  potrzeb lub braku potrzeb gospodarki leśnej ).  Również brak sankcji w normie prawnej nie musi oznaczać jej mankamentu. Po pierwsze dlatego, że taka sankcja w ogóle może być niepotrzebna (np. w wielu normach z dyspozycjami przyzwalającymi), po drugie dlatego, że w danym akcie sankcje mogą być określane „pakietowo” ( w przepisach mniej lub bardziej ogólnych), po trzecie wreszcie dlatego, że wiele sankcji zostało określonych w odrębnych aktach prawnych ( w tym o charakterze kodeksowym).Powracając do przykładowo analizowanej tu normy prawnej – sankcja, polegająca na przejściu gruntu do zasobu nieruchomości Skarbu Państwa, nie jest jedyną sankcją, z jaką powinni liczyć się adresaci tej normy.Na przykład z analizowaną normą może wiązać się sankcja polegająca na konieczności podjęcia przez jednostkę organizacyjną ochrony i dochodzenia mienia w razie  ewentualnego (naszym zdaniem nieuzasadnionego ) roszczenia starosty, jeśli doszedłby on do wniosku, że zbycie gruntu nastąpiło z naruszeniem hipotezy normy lub jej dyspozycji albo sankcji. Sankcja ta została określona w przepisach odrębnych, w szczególności w kodeksie cywilnym. Tak rozumiana sankcja jako konsekwencja naruszenia prawa (naruszenia prawa przez starostę lub przez nas) stanowi przykład przypisania pojęciu sankcji bardzo rozszerzonego znaczenia.Analizowaną tu normę prawną zredagowano, dążąc do zachowania maksymalnej jednoznaczności warunków hipotecznych, a także możliwie pełnej precyzji dyspozycji oraz sankcji. Ma to jednak swoją „cenę”. Jeżeli grunt ma być sprzedany, gdy jego własność jest wykazana w księdze wieczystej (lub w zbiorze dokumentów), to spod jurysdykcji tej normy (według bezpośredniej wykładni gramatycznej) wyłączone zostają grunty Skarbu Państwa, dla których nie urządzono jeszcze księgi wieczystej lub nie sporządzono odpowiedniego zbioru dokumentów. Oczywiście w przypadku braku stosownych norm prawnych dla innych warunków hipotecznych (norm prawnych dla gruntów o niedostatecznym zaawansowanym procesie postępowania wieczysto – księgowego)  rodzi to od razu kwestię , czy grunty własności Skarbu Państwa nie będące lasami oraz nie przeznaczone do zalesienia mogą być w ogóle sprzedawane, jeśli nie urządzono dla nich księgi wieczystej lub nie zgromadzono zbioru dokumentów. A może takie grunty mogą być sprzedawane bez zachowania warunku przetargu nieograniczonego. Idźmy dalej: jeśli z cyt. normy wynika, że sprzedawane mają być grunty nie będące lasami, o ile nie zostały przeznaczone do zalesienia w miejscowym ogólnym planie zagospodarowania przestrzennego , to spod jurysdykcji tej normy prawnej wyłączone zostają (według bezpośredniej wykładni gramatycznej) grunty jak najbardziej merytorycznie kwalifikujące się do zalesienia, jednak nie mające jeszcze takiego statusu w miejscowym ogólnym planie zagospodarowania przestrzennego. Z braku norm prawnych, uwzględniających grunty, nadające się do zalesienia, jednak taką kwalifikacją nie objęte jeszcze w planach przestrzennych – powstaje pytanie, czy grunty takie mogą być (mają być) sprzedawane, a jeśli mogą być  (mają być) sprzedawane – to według jakiej dyspozycji prawnej. A może, zgodnie z zasadą racjonalnego ustawodawcy, grunty takie nie powinny być zbywane. Pewną receptą na takie i podobne  dylematy jest uwzględnienie w normalizacji prawnej możliwie pełnego katalogu hipotez. Jednak całą sztuką procesu legislacyjnego jest znajdowanie dobrego kompromisu między liczbą przypadków hipotecznych, uwzględnionych w akcie prawnym, a jego przejrzystością oraz dostatecznie dużym i uzasadnionym marginesem swobody decyzji zarządczych i interpretacyjnych , pozostawionym przez prawodawcę adresatom norm prawnych oraz organom, powołanym do oceny przestrzegania prawa. Innymi słowy chodzi o znajdowanie w toku legislacji „miejsca”, w którym nie następuje jeszcze przeregulowanie  działalności, a jednocześnie nie rodzi się zbyt duża możliwość „obchodzenia” i dowolnego rozumienia przepisów prawnych przez ich adresatów ( Na marginesie warto zauważyć, że wiele aktów prawnych powstaje u nas nie w wyniku takiego świadomego racjonalnego kompromisu, lecz w następstwie zwykłego niechlujstwa legislacyjnego).Od razu jednak należy zaznaczyć, że największy nawet rygoryzm w redagowaniu przepisów prawnych nie chroni norm prawnych przed ich „obchodzeniem” oraz dowolnością rozumienia. Gdyby na przykład przeciętny radca prawny otrzymał zadanie wskazania sposobu ochrony określonego gruntu przed sprzedażą, bez wątpienia podpowiedziałby kierownikowi danej jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej, aby w swoich dokumentach wewnętrznych grunt ten utrwalił jako potrzebny pod budownictwo, niezbędne do realizacji zadań tej jednostki organizacyjnej przy realizacji jej zadań w ramach zwykłego zarządzania mieniem, choćby w istocie wcale tak nie musiałoby być.Dla porządku podnieść jednak należy, że stosowanie norm prawnych w złej wierze oraz w sposób pozorny naraża adresata normy na sankcje z innych aktów prawnych ( nie wyłączając sankcji karno – administracyjnych oraz  karnych).Gdyby analizowana norma prawna miała nieco inną treść („Jeżeli grunt  (...)   nie  został  uznany (...), powinien być przez tę jednostkę sprzedany (...), chyba że jednostka organizacyjna wystąpi ze skutkiem pozytywnym o przyjęcie tego gruntu przez starostę do zasobów nieruchomości Skarbu Państwa w jego władaniu”), wówczas ten fragment normy, który w poprzedniej redakcji zidentyfikowano jako sankcję, w redakcji odpowiednio zmienionej stał się uzupełnieniem dyspozycji ( dyspozycja „albo, albo”: grunt ma być sprzedany, albo przekazany do zasobów nieruchomości Skarbu Państwa we władaniu starosty).W normie prawnej - wyznacznikiem zadań może być nie tylko sama dyspozycja normy prawnej, lecz również jej hipoteza oraz sankcja. Hipotezy oraz sankcje norm prawnych są wtórnymi (pochodnymi) wyznacznikami zadań adresata normy prawnej. Zilustrujmy to, ponownie odwołując się do  cyt. przykładowej  normy prawnej. Aby grunt własności Skarbu Państwa we władaniu jednostki organizacyjnej bez osobowości prawnej mógł spełniać warunki, wynikające z hipotezy normy prawnej, jednostka organizacyjna powinna, jeśli tego nie uczyniła, przeprowadzić, a co najmniej doprowadzić do należytego zaawansowania postępowania księgowo – wieczystego, dotyczącego tego gruntu, a w razie braku właściwości do takiego działania (działanie wykracza poza „ogólny” obszar zadań jednostki, brak po stronie danej jednostki organizacyjnej określonej zdolności do czynności prawnych i faktycznych lub/oraz brak określonych uprawnień majątkowych) powinna podjąć możliwe działania, mające na celu przeprowadzenie przez właściwe jednostki  lub doprowadzenie przez nie do odpowiedniego zaawansowania postępowania  księgowo – wieczyste, mającego na celu uporządkowanie statusu własnościowego oraz władania danym gruntu; ponadto jednostka organizacyjna powinna w odpowiednich dokumentach wewnętrznych utrwalić, że dany grunt nie jest lasem, w rozumieniu ustawy o lasach, a także nie jest przeznaczony (nie ma być przeznaczony) pod budownictwo, potrzebne do realizacji zadań jednostki w ramach zwykłego zarządzania przez nią mieniem. W razie gdyby miało dojść do „aktywizacji” sankcji, zawartej w cyt. normie, to sankcja ta jest wyznacznikiem zadania, polegającego na współpracy danej jednostki organizacyjnej z właściwym starostą w zakresie przekazywania gruntu do zasobów własności Skarbu Państwa. Wszystko, co powyżej podano na temat normy prawnej aktu prawnego, odnosi się zasadniczo do każdego innego aktu o charakterze reglamentacyjnym.

Zobacz więcej...
Kontakt

Szybki kontakt