S
Ilość znalezionych haseł: 1389
(Ekologia lasu, podstawowe pojęcia z zakresu ekologii), układ cech osobników danej populacji związany ze sposobem gospodarowania energią, które decydują o intensywności rozrodu, wielkości ciała, wymaganiach środowiskowych, stopniu osiadłości. Wyróżniamy zasadnicze typy: r- i K-strategię. Populacje gatunków o strategii typu r (r-stratedzy) mają zdolność szybkiego zwiększania liczebności. Charakterystyczną cechą r-strategów są małe rozmiary ciała i intensywna reprodukcja, często ograniczająca się do jednorazowego wydania ogromnej liczby potomstwa. R-strategami są na ogół gatunki oportunistyczne, zasiedlające zmienne i nietrwałe środowiska. Należy do nich wiele chwastów i pasożytów. Populacje gatunków o strategii K (K-stratedzy) wykazują cechy, które pozwalają im przez długi czas utrzymywać się blisko pojemności środowiska. Charakteryzują się powolnym rozwojem, dużymi rozmiarami, stosunkowo późnym przystępowaniem do rozrodu, niewielką reprodukcją i kilkakrotnym rozmnażaniem się w ciągu życia. Zajmują środowiska o stałych i przewidywalnych cechach. Przykładem K-stratega jest puszczyk.
Zobacz więcej...
(Arborystyka, pielęgnowanie drzew), strategie reakcji drzewa wynikają z oddziaływania środowiska (infekcje powodowane przez patogeny, gradacje owadzie), wieku i żywotności. Wymienia się trzy typy strategii: wzrostu, obrony lub przeżycia. W strategii wzrostu widoczna jest przewaga asymilowanej energii nad jej wydatkowaniem (głównie dysymilacją), co umożliwia szybki wzrost. Strategia obrony, uruchamiana w sytuacjach stresowych, polega na zużywaniu zasobów energii do uruchomienia mechanizmów obronnych i regeneracyjnych. W tej sytuacji obniża się dynamika wzrostu drzewa. Długo trwający niekorzystny bilans energetyczny spowodowany np. permanentnym występowaniem sytuacji stresowej powoduje wejście w stan przeżycia. Bilans energetyczny jest szczególnie zmienny w sytuacji cyklicznego oddziaływania na drzewo niekorzystnych czynników środowiskowych. Stały, właściwy dla konkretnego osobnika bilans ustala się do momentu zmiany oddziaływania otoczenia. Następuje wtedy również zmiana bilansu energetycznego, aż ustali się nowy poziom równowagi. Szybkość reakcji drzewa, zwłaszcza przy częstych zmianach poziomu stresorów i ich zróżnicowaniu, jest coraz mniejsza, spowolnieniu ulega działanie systemu obronnego i obniża się odporność na ewentualne kolejne negatywne bodźce.
Zobacz więcej...
(Ekologia lasu, dynamika biocenoz leśnych), Jaworski przytacza za Brzezieckim [2000] następującą definicję: „strategia życiowa gatunku jest kategorią kompleksową, obejmującą ogół właściwości biologicznych i wymagań ekologicznych gatunku, określających łączną rolę gatunku w naturalnej dynamice zbiorowisk roślinnych (w tym możliwość osiągania dojrzałości reprodukcyjnej, wydania potomstwa i trwałego występowania w zbiorowiskach w warunkach presji konkurencyjnej innych gatunków), przy założeniu, że warunki środowiska nieustannie zmieniają się w czasie i w przestrzeni.” Podział gatunków środkowoeuropejskich ze względu na strategię życiową, oparty na wielozmiennym układzie trójkątnego modelu Grime’a zawdzięczamy opracowaniu Brzezieckiego i Kienasta [1994].
Sosna zwyczajna, podobnie jak modrzew europejski, zaliczona jest do grupy wykazującej trzy główne typy strategii: tolerowania stresu, konkurencyjnej i ruderalnej (typ C-S-R). Wymiary osiągane w wieku dojrzałym, długowieczność i właściwości drewna wskazują, że wymienione gatunki należą do grupy o mieszanej strategii tolerowania stresu i konkurencyjności, natomiast odporność na późne przymrozki, nieznoszenie ocienienia są charakterystyczne dla gatunków o strategii ruderalnej. Często gatunki te nazywa się pionierskimi, co wskazuje na rolę zaburzeń w sposobach zasiedlania i w ich przeżyciu.
Olsza szara i czarna, a także brzoza brodawkowata i omszona, topola biała, czarna i osika oraz wierzby biała i iwa reprezentują typ strategii ruderalnej (typ R). Występowanie tej grupy gatunków związane jest głównie z wcześniejszym pojawem zaburzeń i katastrof, a więc przerwaniem zwarcia drzewostanu na ekologicznie większych powierzchniach lub rozpadem drzewostanu. Dzięki charakterystycznym cechom adaptacyjnym mogą one szybko opanować otwarte powierzchnie rożnych środowisk. Cechami tymi są: małe i bardzo liczne nasiona, łatwość ich przenoszenia przez wiatr na duże odległości, bardzo szybki wzrost w młodości i odporność na skrajnie niekorzystne warunki klimatyczne. Szybki wzrost oraz wczesna reprodukcja mogą zapewnić wystarczającą liczbę potomstwa pozwalającego na przetrwanie i ponowne kształtowanie lasu w warunkach częstych i rozległych zaburzeń. W przypadku braku zaburzeń i katastrof egzystencja gatunków ruderalnych byłaby zagrożona. Gatunki tej grupy są przykładem tzw. kompromisów ewolucyjnych, tzn. braku substancji zapasowych w nasionach, krótkiego okresu życia i podatności drewna na rozkład przez grzyby i owady. W określonych warunkach gatunki pionierskie mogą odgrywać rolę gatunków klimaksowych (np. brzoza brodawkowata na bardzo suchych i piaszczystych glebach, wierzba biała i topola czarna i biała w lasach łęgowych często zalewanych), co uniemożliwia zasiedlanie przez inne, wolniej rosnące gatunki.
Limba, podobnie jak cis oraz jałowiec, reprezentuje strategię tolerowania stresu (typ S). Gatunki te wykazują duże podobieństwo morfologiczno-funkcjonalne. Limba w reglu górnym dostosowana jest do krótkiego okresu wegetacyjnego. Cis należy do gatunków najlepiej znoszących ocienienie, a w zaawansowanym wieku wystarczy mu niewielka ilość światła. Jałowiec związany jest z bardzo ubogimi i suchymi siedliskami, dlatego uważany jest za gatunek pionierski. Drzewa te gospodarują oszczędnie skąpymi zasobami. Gatunki o strategii tolerowania stresu charakteryzuje niskie tempo wzrostu i bardzo późne osiąganie dojrzałości generatywnej. Przyrosty gatunków należących do grupy o strategii S pozostają małe także w warunkach optymalnych i po wyeliminowaniu potencjalnych konkurentów. W konsekwencji nawet najstarsze osobniki tych gatunków nie osiągają dużych rozmiarów. Aby utrzymać długowieczność i ochraniać zdobyte mineralne składniki pokarmowe, toleranci stresu inwestują dużo energii w mechanizmy obronne, co podnosi wytrzymałość drewna na patogeniczne działanie grzybów i owadów.
Klon polny, a także grusza, jabłoń płonka, jarząb zwyczajny i mączny, brekinia oraz czeremcha i trześnia należą do grupy o mieszanej strategii ruderalnej i tolerowania stresu (typ S-R). Gatunki te mają pewne cechy nawiązujące do strategii ruderalnej (np. krótki okres życia, szybkie dojrzewanie generatywne, stosunkowo wysokie potencjalne tempo wzrostu), a także strategii tolerowania stresu (małe rozmiary końcowe, duża gęstość drewna i duża odporność na jego rozkład, stosunkowo duże nasiona). Drzewa te wyjątkowo osiągają pozycję dominującą i nie są zdolne do ukształtowania dolnych warstw. Z zasady występują pojedynczo na obrzeżach drzewostanu lub w drzewostanach mających trwałe luki powodowane powtarzającymi się zaburzeniami i/lub rosnących na siedliskach o niskiej produkcyjności.
Świerk obok jodły, buka i dębu szypułkowego i bezszypułkowego należy do grupy o mieszanej strategii tolerowania stresu i konkurencji (typ C-S). Buk i jodła należą u nas do gatunków lasotwórczych, najlepiej w młodości znoszących ocienienie. Nalot dębu jest tolerancyjny w stosunku do małej dostępności wody i składników biogennych. Wysoki stopień przeżywalności siewek tych gatunków wiąże się z dużymi nasionami obficie zaopatrzonymi w składniki pokarmowe. Gatunki omawianej grupy strategii C-S początkowo rosną wolno, podobnie jak gatunki grupy strategii tolerowania stresu, ale przekazują dużo energii we wzrost i rozwój systemów korzeniowych oraz zabezpieczenie tkanek. Jednak w odróżnieniu od gatunków o strategii tolerowania stresu są zdolne do wzmożenia tempa wzrostu w następnych fazach życia i dzięki temu osiągają duże wymiary. Gatunki o mieszanej strategii tolerowania stresu i konkurencji są odporne na działanie czynników abiotycznych i biotycznych. Wymienione właściwości umożliwiają tym gatunkom osiąganie w drzewostanie dominującej pozycji biosocjalnej i pełnienia roli gatunków klimaksowych.
Jesion wyniosły obok jaworu i klonu zwyczajnego, rodzimych gatunków wiązu, lip i grabu należy do strategii konkurencyjnej (typ C). Ta grupa gatunków unika ekstremalnych warunków klimatycznych i siedliskowych, które odgrywają największą rolę na siedliskach o najwyższej produkcyjności. W warunkach dużej dostępności zasobów jesion i jawor są zdolne wygrać konkurencję i przerosnąć inne gatunki, łącznie z bukiem, który ma dużą zdolność konkurencyjną [Brzeziecki i Kienast 1994]. Dominującą cechą strategii konkurencyjnej jest tendencja do monopolizowania zasobów. Gatunki tej grupy osiągają to na skutek stosunkowo wysokiego tempa wzrostu, dużej wysokości i rozbudowy (rozłożystości) zarówno korony, jak i korzeni. Inną cechą strategii konkurencyjnej jest wydłużony czas wzrostu wegetatywnego, co jest istotnym elementem utrzymania wysokiej wydajności reprodukcyjnej. Duże wymiary osiągane przez gatunki grupy C ułatwiają rozsiewanie nasion na duże odległości.
Zalety wymienionych cech nie budzą wątpliwości w przypadku siedlisk bez zaburzeń, natomiast na silnie zaburzonych siedliskach opóźniona reprodukcja tych gatunków jest jednym z głównych czynników ograniczających ich wzrost i ponowne zasiedlenie. Również koszty aktywnego korzystania ze światła, mineralnych składników pokarmowych i wody, a także brak ochrony przed roślinożercami często ograniczają sukces tej strategii konkurencyjnej na trwale nieprodukcyjnych siedliskach.
Zobacz więcej...
« 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 »
Wszystkich stron: 93
