(zoologia leśna, gady), (łac. l. poj. hemipenes) półprącie, parzysty narząd kopulacyjny jaszczurek i węży, stanowiący anatomicznie uchyłki kloaki, różnie wykształcony u różnych gatunków. Wskutek przekrwienia hemipenis wynicowuje się przez kloakę na zewnątrz.
Klimaszewski K. 2013. Płazy i gady. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Juszczyk W. 1974. Płazy i gady krajowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.