obieg azotu

(Gleboznawstwo leśne), proces w którym → azot krąży pomiędzy jego pierwotnym źródłem, czyli atmosferą, a roślinami, glebami, skałami, wodami. Azot jako gaz występuje w atmosferze w formie cząsteczki N₂, jest wiązany przez wyspecjalizowane bakterie i rośliny i wbudowywany w ich tkanki. Większość azotu z atmosfery trafia do biosfery poprzez wolno żyjące bakterie azotowe z rodzaju Rhizobium. Szczególnie dużo występuje ich w roślinach motylkowych. Wiele krzewów i drzew żyje dzięki zdolności i procesowi określanemu jako → wiązanie azotu atmosferycznego. Po obumarciu bakterii i roślin azot dostaje się do gleby jako organiczna forma. W glebie ulega procesowi mineralizacji i końcowym etapem są sole amonowe i azotanowe. Te są pobierane ponownie przez rośliny lub wymywane przez wody lub w przypadku soli amonowych także są sorbowane przez minerały ilaste i częściowo trwale wbudowane w te minerały. Znaczący wpływ na obieg mają formy azotu rozpuszczone w wodzie, które są wymywane i przemieszczane do wód, w tym do potoków, rzek, jezior, mórz i oceanów. Zawartość azotu w wodzie odgrywa duże znaczenie dla zdrowia człowieka (→ nitryfikacja). Tak rozproszony pierwotnie atmosferyczny azot powraca do atmosfery. Mają w tym udział zwierzęta, które nie potrafią przekształcać azotu z atmosfery w związki potrzebne im do życia, generują natomiast amoniak, który jest uwalniany do otoczenia i zużywany przez bakterie nitryfikacyjne lub przekształcany w gazowy azot. Także beztlenowe utlenianie amoniaku prowadzi do przekształcenia jonów amonowych do azotu gazowego, co może mieć miejsce i w wodzie i w glebie. W powrocie azotu do atmosfery ma udział także → denitryfikacja. W skali globalnej procesy te prowadzą do ustalania się równowagi obiegu azotu pomiędzy atmosferą i biosferą. Jest to też zamknięcie cykli krążenia zwanych → obieg azotu i → obieg materii w przyrodzie.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Encyclopedia of Soil Science. 2002. Marcel Dekker Inc. New York, Basel.

Publikacje powiązane tematycznie

Brożek S. : Organiczne formy azotu w glebach leśnych Beskidu Zachodniego. Roczniki Glebozn., T.XXXV, nr 2, 1984, s. 25-42.
Brożek S. : Mineralne formy azotu w glebach leśnych Beskidu Zachodniego. Roczniki Glebozn. T.XXXVI, nr 3, 1985, s. 91-108.
Brożek S.: Przekształcanie górskich gleb porolnych przez olszę szaą (Alnus incana (L) Moench). Zesz. Nauk. AR w Krakowie, Seria Rozprawy habil., Nr 184, 1993, s. 1-52.