(Gleboznawstwo leśne), owady bezskrzydłe to stawonogi. Wyróżnia się następujące rzędy w tej gromadzie: pierwogonki, widłogonki, szczeciogonki, skoczogonki.
Pierwogonki są zwierzętami występującymi w organicznych, wilgotnych i niezbyt kwaśnych glebach leśnych. W Polsce jest znanych tylko kilka ich gatunków. Żyją na powierzchni i do głębokości 5 cm w glebie. Narządy gębowe pierwogonków wskazują, że mogą pobierać tylko płynny pokarm, w tym treść strzępek grzybni.
Widłogonki są drapieżcami, występują w środowisku wilgotnym, w ściółce, pod korą, pod kamieniami, w jaskiniach.
Szczeciogonki to owady bezskrzydłe żyjące na wszystkich kontynentach, w mrowiskach, termitierach, mieszkaniach ludzkich, w rozkładających się pniach, pod kamieniami, tworząc tam duże skupienia. Formy glebowe żyją w rozproszeniu. Szczeciogonki żywią się resztkami organicznymi, niektóre żywą tkanką roślinną. Poznano ponad 2500 gatunków tych owadów. Jednym z nich jest rybik cukrowy, spotykany w mieszkaniach.
Skoczogonki to najliczniejsza i najpowszechniejsza grupa owadów bezskrzydłych, obok roztoczy są najliczniej reprezentowanymi stawonogami glebowymi. Występują na wszystkich kontynentach i we wszystkich środowiskach, w temperaturach od -10 do +50oC . Występują też w lasach, w ściółce, w powierzchniowej warstwie gleby, wszędzie tam gdzie są obecne resztki organiczne. Ich wielkość waha się od 0,3 do 9 mm. Tolerują różny odczyn gleby. Większość skoczogonków rozciera swoje ofiary, to jest wirki, niesporczaki, nicienie, i inne owady bezskrzydłe. Znaczenie skoczogonków polega na udziale w rozkładzie resztek organicznych, zwłaszcza w lasach w próchnicy nadkładowej.
Górny M. 1975. Zooekologia gleb leśnych. PWRiL.
Gleboznawstwo. 2006. Praca zbiorowa pod red. S. Zawadzkiego. PWRiL. Warszawa. wyd. IV.
Uggla H., Uggla Z. 1979. Gleboznawstwo leśne. PWRiL. Warszawa.
Górny M. 1975. Zooekologia gleb leśnych. PWRiL.
Górny M., Grum L. 1981. Metody stosowane w zoologii gleby. PWN.
Paul E.A., Clark F.E. 2000. Mikrobiologia i biochemia gleb, Wydawnictwo UMCS, Lublin.