Owoc borówki czarnej

Owoc borówki czarnej (Vaccinium myrtillus L.) Syn. borówka czernica, czarna jagoda. Gatunek występujący w Polsce powszechnie - na niżu, szczególnie na północy kraju i w górach, aż po piętro alpejskie, gdzie rośnie bujnie na terenach otwartych i na połoninach. Preferuje siedliska borowe świeże i wilgotne, kwaśne. Krzewinki mogą osiągać wysokość do 50 cm. Gatunek długowieczny. Owoc, to czarna kulista jagoda z sinym nalotem o soku ciemnoczerwonym, silnie barwiącym. Dojrzewa od końca czerwca, w górach nawet do września. Wartość kaloryczna owoców wynosi 0,154 MJ/100g (37 kcal). Świeże owoce zawierają około 14,5% suchej masy, ekstraktu – 10,5% w tym ok. 7,1% cukrów (glukoza i fruktoza), a ponadto 1,1% kwasów (jabłkowy, cytrynowy), 1% związków azotowych, 0,3% soli mineralnych i 0,4% pektyn. W ich składzie chemicznym oznaczono 22 mg/100g witaminy C, a ponadto prowitaminę A, witaminy E, PP, B1, B2 oraz B6. Są bogatym źródłem manganu - 4800µg/100g, zawierają sód, potas, fosfor, wapń, magnez i żelazo. Borówki hodowane na plantacjach, w Polsce głównie borówka wysoka (Vaccinium corymbosum L.), są słodsze, co wynika z większej zawartości cukrów i mniejszej ilości witaminy C. Ze względu na zawartość ciał czynnych owoce borówki czernicy mają zastosowania lecznicze, głównie w postaci suszu. Od dawna były też stosowane w medycynie ludowej. Susz zawiera około 7% garbników, 8% pektyn, karotenoidy, wakcyninę, glikozyd arbutynę i myrtylinę (barwniki antocyjanowe). W stanie świeżym borówki wyróżniają się doskonałym smakiem. W przetwórstwie, ze względu na barwniki antocyjanowe są cenione jako t. zw. „owoce kolorowe”. Znajdują też zastosowanie jako surowiec barwierski. Duża zawartość garbników sprzyja wysokiej trwałości przetworów z borówki – dżemów, kompotów, soków oraz win. Często poddawane są mrożeniu, które jednak wpływa niekorzystnie na zawartość witaminy C. W lecznictwie są szeroko wykorzystywane. Owoce świeże wykazują działanie bakteriostatyczne, dietetyczne, rozwalniające, przeciwgorączkowe, poprawiające ukrwienie dna oka oraz pomocnicze w leczeniu pylicy płuc. Owoc suszony jest stosowany przy biegunkach, w stanach rekonwalescencji i w celu pobudzenia apetytu. Również liść borówki jest stosowany w leczeniu m. in. stanów zapalnych dróg moczowych, początkowych stadiów cukrzycy, nieżytów przewodu pokarmowego, nadciśnieniu i kruchości naczyń krwionośnych. Owoc borówki czernicy jest masowo pozyskiwany, głównie z przeznaczeniem na potrzeby własne, tj. do wykorzystania w gospodarstwach domowych oraz na sprzedaż (w punktach skupu, na placach targowych i przy drogach). Owoce ze stanu dzikiego powinny być zbierane ręcznie. Pozyskiwanie ich przy użyciu t. zw. grzebieni (maszynek) jest od 1965 r. zabronione, ze względu na nadrywanie systemów korzeniowych i uszkadzanie części nadziemnych krzewinek. W latach 1956-85, według danych GUS, owoce borówki czernicy stanowiły w Polsce około 60% masy skupu owoców dziko rosnących ogółem; w ostatnich latach udział ten jest nadal wysoki i wynosi średnio około 50%. Ze względu na walory smakowe, odżywcze i lecznicze borówki od lat stanowią najważniejszą pozycję w eksporcie owoców dziko rosnących z Polski do krajów Europy zachodniej, głównie do Wielkiej Brytanii, Holandii i Niemiec.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Anioł-Kwiatkowska J., Kwiatkowski S., Berdowski W. 1993. Rośliny lecznicze. Atlas. Wyd. Arkady, Warszawa. Grochowski W., Grochowski A. 1994. Leśne grzyby, owoce i zioła. Zbiór i wykorzystanie. PWRiL, Warszawa. Elmadfa I., Fritzsche D.1999.Wielkie tabele witamin i składników mineralnych. Wyd. Muza SA, 

Publikacje powiązane tematycznie

Barszcz A. 2002. Comparative research on the features of the bilberry base in lowland and mountain areas. Acta Sci. Pol., Silv. Col. Ratio et Ind. Lign. 1 (1). Gawłowska A. 2018. Atlas owoców jadalnych. Wyd. Wademekum, Warszawa. Głowacki S. 1995. Wybrane materiały do ćwiczeń z ubocznego użytkowania lasu. Wyd. SGGW, Warszawa. Pajor W., S. 1992. Pierwszy polski słownik ziołolecznictwa. Wyd. Spar, Warszawa.