Owoc jarzębu pospolitego

Owoc jarzębu pospolitego, jarzębiny (Sorbus aucuparia L.)
Jarząb pospolity (jarzębina) występuje na niżu i w górach, aż po strefę kosodrzewiny. Jest pospolity w lasach, gdzie stanowi cenną domieszkę biocenotyczną, w zaroślach, często w zieleni miejskiej. Owoce kuliste, jaskrawoczerwone, typu jabłka, zebrane w baldachogrona; dojrzewają we wrześniu. Świeże owoce zawierają około 27% suchej masy, 21% ekstraktu, w tym blisko 6% cukrów (fruktozy, glukozy), ponad 2% kwasów organicznych (jabłkowy, sorbowy, parasorbowy, mniej cytrynowego i śladowe ilości winowego oraz bursztynowego), a ponadto około 1,8% związków azotowych i 0,4% pektyn. Cechują się dużą zawartością soli mineralnych (około 0,80%), garbników i goryczy oraz obecnością alkoholu (sorbitolu). Są bogatym źródłem prowitaminy A i witaminy C (około 50mg/100g na poziomie porównywalnym z zawartością tej witaminy w cytrynie) a pnadto witaminy K. Cechują się intensywnym gorzko-cierpkim smakiem, co uniemożliwia spożywanie ich na surowo; spożycie większych ilości owoców świeżych może powodować zatrucia ze względu na obecność kwasu sorbowego i parasorbowego. Znajdują zastosowania w przetwórstwie, jako kilkuprocentowy dodatek do innych owoców, nadając dżemom, marmoladom, sokom, galaretkom barwę, aromat i wyrazisty smak. Są znanym surowcem do wyrobu wódek i likierów. Po przemrożeniu lub pod wpływem wysokiej temperatury (parzenie, gotowanie) smak owoców poprawia się. Ze względu na możliwość obecności metali ciężkich nie powinny one być zbierane w miastach i w okolicy zakładów przemysłowych. W przetwórstwie spożywczym większe znaczenie mają owoce odmiany słodkiej jarzębu (Sorbus aucuparia var. edulis Dieck, S. aucuparia f. moravica Zeng.), pochodzącej z Moraw, o owocach większych, słodkawych, czasem uprawianej na plantacjach. Wartość kaloryczna owoców odmiany słodkiej jest wysoka – 0,356 MJ/100g (85 kcal); zawierają w przeliczeniu na 100g masy około 400µg prowitaminy A i blisko 100 mg witaminy C oraz bogactwo soli mineralnych: potasu, wapnia, fosforu, magnezu i żelaza. Surowcem leczniczym jarzębu pospolitego są głównie owoce w postaci suszu. Wykazują działanie moczopędne, przeciwzapalne, przeciwmiażdżycowe, przeciwszkorbutowe. Odwar może być stosowany w chorobach nerek, nieżytach żołądka i jelit, cukrzycy i przy nadciśnieniu. Pewne niewielkie znaczenie lecznicze ma również kwiat jarzębiny. W latach 1956 - 1985 GUS podawał aż 5% średni udział owoców jarzębiny w skupie owoców ogółem. W ostatnich latach skup (wg. tego samego źródła) jest niewielki, na poziomie 0,3%.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Antkowiak L. 1998. Rośliny lecznicze. Wyd. AR w Poznaniu. Grochowski W., Grochowski A. 1994. Leśne grzyby, owoce i zioła. Zbiór i wykorzystanie. PWRiL, Warszawa. 

Publikacje powiązane tematycznie

Altman H. 1993. Rośliny trujące i zwierzęta jadowite. Wyd. Multico, Warszawa. Anioł-Kwiatkowska J., Kwiatkowski S., Berdowski W. 1993. Rośliny lecznicze. Atlas. Wyd. Arkady, Warszawa. Barszcz A. 1998. Zmiany wybranych cech fizycznych i składu chemicznego owoców jarzębu pospolitego (Sorbus aucuparia L.) pod wpływem skażeń środowiska miejsko-przemysłowego. Acta Agr. et Silv., Ser. Silvestris, 36. Elmadfa I., Fritzsche D.1999. Wielkie tabele witamin i składników mineralnych. Wyd. Muza SA. Tomanek J, Witkowska-Żuk L. 2008. Botanika leśna, PWRiL, Warszawa.