porzeczka i agrest

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Ribes) rodzaj z rodziny agrestowatych (Grossulariaceae) obejmujący około 150 gatunków w strefie klimatu umiarkowanego półkuli północnej oraz w Andach. W Polsce 5 gatunków dziko rosnących. Porzeczka alpejska (Ribes alpinum L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy cienkie, jasnobrązowe lub popielatoszare, nagie. Korowina na silnych pędach rocznych oraz dwuletnich złuszczająca się podłużnymi pasemkami. Pąki wąskojajowate, ostro zakończone, wyraźnie jaśniejsze od pędu. Łuski słomkowożółte lub jasnobrązowe, na brzegach ciemniejsze. Liście zwykle 3-klapowe, do 5 cm długości, brzegiem grubo piłkowane, z wierzchu z nielicznymi sztywnymi włoskami. Roślina dwupienna. Kwiaty w wyprostowanych gronach, zielonkawożółte, rozwijają się w kwietniu. Owoce (jagody) czerwone. Występowanie – zachodnia i środkowa Europa, Maroko, zachodni Kaukaz oraz północno-wschodnia Anatolia. Zwarty zasięg od południowej i wschodniej Francji po południową Szwecję, rejon Zatoki Fińskiej oraz Albanię i Bułgarię. Gatunek górski z licznymi stanowiskami na niżu. W Polsce spotykany na całym obszarze, jednak największe zagęszczenie stanowisk znajduje się w górach, gdzie dochodzi do górnej granicy lasu. Żyzne lasy liściaste, buczyny, grądy i dąbrowy oraz zarośla na skałkach wapiennych. Porzeczka czarna (Ribes nigrum  L.). Krzew do 2 m wysokości. Pędy grube, brązowoszare, czasami czerwonawe, w górnej części z licznymi drobnymi, żółtymi gruczołkami i krótkimi, białymi włoskami. Po roztarciu, podobnie jak liście, nieprzyjemnie pachnące. Pąki jajowate, tępo zakończone, odstające od pędu. Łuski czerwonawe, omszone, na brzegu orzęsione. Liście z 3-5 zaostrzonymi klapami, u nasady sercowate, brzegiem nieregularnie piłkowane. Blaszki spodem rzadko owłosione i pokryte gruczołkami. Kwiaty w zwisających gronach, zielonkawe lub czerwonawe rozwijają się w końcu kwietnia i w maju. Owoce czarne.  Szeroki zasięg w Eurazji: środkowa i północna Europa, Syberia, północna Mongolia, Chiny i Kazachstan. W Polsce na całym niżu i w niższych położeniach górskich. Siedliska wilgotnych lasów liściastych. Głównie olsy (gatunek charakterystyczny dla olsu porzeczkowego) oraz  łęgi jesionowo-olszowe. Porzeczka dzika (Ribes spicatum Robson). Krzew do 2 m wysokości. Pędy popielatobrązowe, w górnej części omszone, poza tym nagie. Liście o szerokości większej od długości, 3-5-klapowe, z nasadą klinowatą, ściętą lub wyjątkowo płytkosercowatą, na brzegu piłłkowanoząbkowane.  Klapy zaostrzone. Kwiaty w gronach wyprostowanych lub wzniesionych, zielonawe lub czerwonawe. Owoce czerwone. Występowanie – środkowa i północna Europa oraz północna Syberia i Mandżuria. W Polsce południowo-wschodnia granica zasięgu przebiegająca wzdłuż doliny Wisły i Sanu. Siedliska żyznych i wilgotnych lasów liściastych. Łęgi jesionowo-olszowe, wiązowo-jesionowe i topolowo-wierzbowe oraz olsy. Porzeczka skalna (Ribes petraeum Wulfen). Krzew podobny do porzeczki dzikiej różniący się od niej nagimi, grubymi, prosto wzniesionymi pędami i bardziej zaostrzonymi klapami liści. Występuje w górach środkowej, zachodniej i południowej Europy; w Polsce na terenie Babiej Góry, Karkonoszy, Tatr oraz w Bieszczadach, często w zbiorowiskach zarośli subalpejskich. Porzeczka agrest, agrest (Ribes uva-crispa L.). Krzew do 1 m wysokości. Pędy jasnoszare lub jasnobrązowe, szaro owłosione. Pąki stożkowate, zaostrzone, odstające od pędu. Łuski brązowe, ciemno obrzeżone. Kolce pojedyncze, podwójne lub potrójne, osadzone w węzłach pod pąkami. Liście 3-5-klapowe, u nasady płytkosercowate, na brzegu głęboko piłkowane lub wrębne, pod spodem owłosione. Kwiaty po 1 lub 2 ukazują się w kwietniu i maju. Owoce kuliste lub jajowate, gruczołowato lub szczeciniasto owłosione, zielone, żółte lub czerwonofioletowe. Występowanie – środkowa i południowa Europa, północna Afryka, Kaukaz oraz północny Iran. W Polsce naturalne stanowiska prawdopodobnie tylko w górach oraz w pasie kotlin podgórskich i wyżyn środkowych. Gatunek uprawiany od średniowiecza i na wielu stanowiskach zdziczały.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Władysław Danielewicz