Gatunek węża z rodziny wężowatych (Colubridae). Największy z polskich węży, o długości ciała do 180 cm. Ciało smukłe, silne, sprężyste. Głowa owalna, wyraźnie oddzielona od ciała, źrenica okrągła. Tarczka przedoczna pojedyncza. Otwory nozdrzy między tarczkami. Łuski na grzbiecie gładkie, na ogonie lekko wypukłe, charakterystycznie wycięte w tylnej części. Łusek grzbietowych 23 (21). Tarczki analne podwójne. Wzdłuż boków widoczne krawędzie w miejscu zetknięcia się tarcz brzusznych z łuskami bocznnymi. Ogon biczykowaty, chwytny. Ubarwienie grzbietu jednolite, brunatnooliwkowe, oliwkowe, czasem z wiśniowym odcieniem, bez plam. Spód ciała jednolity, słomkowożółty. Boki ciała z oliwkowożółtawym odcieniem (efekt zlewania się ubarwienia grzbietu i spodu ciała). W tylnej części głowy blade jasnożółte plamy, zlewające się z kolorem spodu ciała. Liczne odmiany barwne. Gatunek wybitnie ciepłolubny. Zasiedla gęsto podszyte lasy liściasty. Dobrze się wspina. Chroni się, odpoczywa i poluje w koronach drzew. W pokarmie: jaszczurki, drobne ssaki (gryzonie i nietoperze), rzadziej ptaki (głównie jaja i pisklęta). Oplata ofiarę splotami ciała, lekko dusi, połyka w całości. Nie wydaje dźwięków. Gody w maju. Jajorodny. Składanie jaj (5-12 szt.) w połowie lipca w spróchniałych i butwiejących drzewach, dziuplach, stertach gałęzi. Wylęg młodych: sierpień-wrzesień. W ciągu roku aktywny od kwietnia do sierpnia. Zimuje w dziuplach, szczelinach skalnych, wykrotach, rumowiskach. Zamieszkuje środkową i południową Europę, Azję Mniejszą i Azję Zachodnią. W Polsce bardzo rzadki i mało liczny, występuje tylko w Bieszczadach. W Polsce ściśle chroniony, objęty ochroną czynną i strefową. Wymieniony w II załączniku Konwencji Berneńskiej i IV załączniku Dyrektywy siedliskowej. Według kategorii IUCN gatunek najmniejszej troski (LC). W Polsce skrajnie zagrożony (Polska czerwona księga zwierząt).
Autor: dr hab. Elzbieta Jancewicz
IUCN Red List of Threatened Species http://www.iucnredlist.org/details/157266/0
(1) Berger L. 2000. Płazy i gady Polski. Klucz do oznaczania. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań. (2) Klimaszewski K. 2013. Płazy i gady. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa. (3) Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. z 2016 r. poz. 2183 (4) Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r. Dz. U. 1996 nr 58 poz. 263 (5) Dyrektywa siedliskowa - Dyrektywa Rady 92/43/EWG z dnia 21 maja 1992 r. w sprawie ochrony siedlisk przyrodniczych oraz dzikiej fauny i flory Dz. U. UE.L. z dnia 22 lipca 1992 r. (6) Czerwona księga gatunków zagrożonych (The IUCN Red List of Threatened Species)
Blab J.,Vogel H. 1999. Płazy i gady Europy Środkowej. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Gierliński G., Grabowska J., Grabowski M., Jaskuła R. 2014. Ilustrowana encyklopedia płazów i gadów Polski. Dom Wydawniczy PWN Sp. z o.o., Warszawa.
Głowaciński Z. (red.) 2001. Polska czerwona księga zwierząt. Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Głowaciński Z., Rafiński J. (red.) 2003. Atlas płazów i gadów Polski. Status - rozmieszczenie - ochrona. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Warszawa-Kraków. (6) Aulak W. i
Głowaciński S., Sura P. (red.) 2018. Atlas płazów i gadów Polski. Status - rozmieszczenie - ochrona. Wydawnictwo Naukowe PWN S.A., Warszawa.
Juszczyk W. 1974. Płazy i gady krajowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Klimaszewski K. 2013. Płazy i gady. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Najbar B. 2004. Wąż Eskulapa Elaphe (Zamenis) longissima (Laurenti, 1768) w Bieszczadach Zachodnich. Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
Rowiński P. 2010. Tablice biologiczne kręgowców. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.