weksel

(ekonomika leśnictwa), wysoce sformalizowany dokument, wypełniający głównie funkcje kredytowe;. papier wartościowy, pozwalającym na zawiązywanie szczególnych stosunków prawno – handlowych, realizowanych przez długi nawet czas bez angażowania środków pieniężnych. Weksel jest  papierem wartościowym ucieleśniającym (inkorporującym) wierzytelność pieniężną o ściśle określonej sumie i terminie płatności. Weksel może występować w dwóch postaciach : jako weksel własny, w którym wystawca zobowiązuje się do zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej drugiej osobie (remitentowi) oraz jako weksel trasowany, będący - skierowanym przez wystawcę (trasanta) do drugiej osoby (trasata) - poleceniem zapłaty określonej sumy pieniędzy na rzecz (na zlecenie) osoby trzeciej (remitenta). Istotę weksla własnego przybliża następujące rozumowanie: nie mam pieniędzy, ale będę je miał. Wystawiam weksel własny, aby mój kontrahent zechciał dokonać na moją rzecz robót, dostaw lub usługi, wszelkiego innego świadczenia,  które to świadczenia mogą w szczególności może być dla mnie niezbędne (mogą być warunkiem) pozyskania środków pieniężnych do użycia m.in. w celu uregulowania mojego zobowiązania weklsowego (kredytowa funkcja weksla). Staję się w tym momencie wystawcą weksla. Trudno mnie nazwać trasantem, gdyż trasantem weksla jest raczej ten wystawca weksla, który weksel wystawia z mniej lub bardziej uświadamianym planem puszczenia go w trasę (weksel trasowany). Weksel własny mogę oczywiście również wystawić, aby zagwarantować temu, kto mój weksel własny przyjmuje, nie tylko, że ureguluję w przyszłości moje zobowiązania pieniężne, wynikające z dokonanych przez  kontrahenta na moją rzecz  świadczeń, lecz również że wywiążę się z wszelkich oświadczeń woli (że w szczególności nabędę produkt, który został mi przyznany w efekcie procedury przetargowej, albo że z weksla będzie mogła zostać zaspokojona szkoda, jaką wyrządzę rzeczy kontrahenta itd.). W ten sposób przejawia się funkcja gwarancyjna weksla. W praktyce tę funkcję można wzmacniać przez obejmowanie zobowiązania wekslowego poręczeniem (żyrowaniem). Ten, na rzecz kogo ma być wypłacona kwota z weksla, jest remitentem. W zdecydowanej większości przypadków remitentem obcego weksla własnego jest jego odbiorca (wierzyciel). Dla tego, kto obcy  weksel własny odbiera, korzyścią jest gwarancja, że wystawca weksla wywiąże się ze swoich zobowiązań (funkcja gwarancyjna weksla, szczególnie weksla podżyrowanego, w tym najlepiej poręczonego przez banki jako instytucję zaufania publicznego). Odbiorca obcego weksla własnego może ze stosunku wekslowego osiągać określone korzyści finansowe – a to w związku z prawną możliwością oprocentowywania kwoty wekslowej (funkcje zarobkowe weksla dobrze oprocentowanego). Weksel własny może być również nośnikiem prawa do roszczenia z weksla (funkcja zabezpieczenia przyszłych roszczeń).. Ten, kto weksel własny posiada, może dochodzić wierzytelności, ucieleśnionej w wekslu z zastosowaniem uregulowań, zawartych przede wszystkim  w prawie wekslowym (także w kodeksie postępowania cywilnego).Wszystkie funkcje weksla własnego ma również weksel trasowany. Przewaga weksla trasowanego nad wekslem własnym polega na zdecydowanym wzmocnieniu w nim funkcji kredytowych – przez to, że odbiorca weksla może go używać do regulowania swoich zobowiązań, jeszcze przed otrzymaniem środków od wystawy wekslu (od trasanta). Weksel trasowany zawiera: nazwę "weksel" w samym tekście dokumentu, w języku, w jakim go wystawiono, polecenie bezwarunkowe zapłacenia oznaczonej sumy pieniężne, nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata), oznaczenie terminu płatności, oznaczenie miejsca płatności, nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana;, oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla,  podpis wystawcy weksla. Jak już wspomniano weksle mogą być żyrowane (ręczone) lub mogą nie mieć takiej właściwości. Weksel żyrowany oznacza, że wystawca weksla znalazł żyranta, który ręczy uregulowanie zobowiązania z weksla (oświadcza, że w określonych sytuacjach ureguluje zobowiązanie za wystawcę lub jego następców prawnych); teoretycznie weksel trasowany może zostać podżyrowany na każdym etapie jego życia. W polskiej praktyce handlowej w roli poręczyciela najczęściej występuje instytucja bankowa. Należy jednak od razu zaznaczyć, że banki mogą również występować w roli zwykłego trasata, a także wyręczyciela, ustanowionego przez wystawcę, lub posiadacza. Szczególnym przypadkiem wyręczenia (wejście w prawa z weksla w razie takiej potrzeby posiadacza) jest zobowiązanie banku do skupienia weksla w razie potrzeby. Przy skupie bank potrąca pewną kwotę weksla tytułem swojej korzyści zwanej akredytywą. Poręczyciel wekslowy odpowiada tak samo, jak ten, za kogo poręczył. Zobowiązanie poręczyciela jest ważne, chociażby nawet zobowiązanie, za które poręcza, było nieważne z jakiejkolwiek przyczyny z wyjątkiem wady formalnej. Poręczyciel wekslowy, który zapłacił weksel, nabywa prawa, wynikające z wekslu, przeciw osobie, za którą poręczył, i przeciw tym, którzy wobec tej osoby odpowiadają z weksla. Jest oczywiste, że trasant nie wybiera trasata w sposób przypadkowy; muszą występować przesłanki finansowo – prawne, które przesądzają o tym, że trasat weksel przyjmie (przyjmie wezwanie posiadacza weksla do uregulowania kwoty wekslowej).; można wyróżnić  następujące sytuacje, w których trasat jest skłonny weksel przyjąć:A. jest dłużnikiem trasanta, a zatem po przyjęciu weksla do realizacji na rzecz osoby trzeciej, osiąga ten skutek faktyczny, że zwalnia się z części swoich zobowiązań wobec trasanta, co może być utrwalone z użyciem następujących „ścieżek” ewidencji księgowej : a) zapisy księgowe po stronie remitenta- odebranie weksla od trasanta • pierwszy zapis : W- n (wierzytelność inkorporowana w wekslu; wartość majątku w papierach wartościowych) - Ma (kapitał własny remitenta pokryty papierami wartościowymi w postaci weksli);- przedstawienie (skuteczne) weksla trasatowi celem przyjęcia do realizacji• pierwszy zapis : W- n (wzrost wierzytelności posiadanych u trasata) - Ma (zmniejszenie wierzytelności posiadanych u trasanta) wzrost należności od trasata);- uregulowanie zobowiązania przez trasata• pierwszy zapis : W – n (zmniejszenie kapitału własnego) - Ma (umorzenie weksla)• drugi zapis : W –n (wpływ środków finansowych) - Ma (zmniejszenie należności od trasata)• trzeci zapis : W –n (wpływ środków w części pokrywającej przychody finansowe z weksla jeśli takie wystąpiły) - Ma ( przychody finansowe z operacji wekslowej)b) zapisy księgowe po stronie trasanta (wystawcy weksla) - przekazanie (skuteczne) weksla remitentowi• pierwszy zapis: W – n (zmniejszenie zobowiązań wobec remitenta) - Ma (zmniejszenie wierzytelności posiadanych u trasata)c) zapisy księgowe po stronie trasata (zobowiązanego do regulowania kwoty wekslowej)- przedstawienie (skuteczne) weksla przez remitenta do realizacji :• pierwszy zapis : W –n (zmniejszenie zobowiązań wobec trasanta) - Ma (zobowiązania wobec remitenta)- zrealizowanie zobowiązania wobec remitenta :• pierwszy zapis :  W –n ( zmniejszenie zobowiązań wobec remitenta) - Ma (zmniejszenie stanu środków  pieniężnych);• drugi zapis : W –n ( koszty finansowe ) - Ma (zmniejszenie stanu środków pieniężnych).B. nie jest dłużnikiem trasanta, lecz ma inną motywację biznesową, aby pomóc trasantowi (lub liczy po prostu na przychody finansowe); w takim przypadku pojawiają się odmiennie zapisy u trasanta oraz u trasata Istotą weksla trasowanego jest możliwość nieustannej zmiany tego, kto weksel posiada. W okresie, w którym weksel jest ucieleśnieniem wierzytelności może być w ciągłej „trasie”. Przeniesienie posiadania weksla następuje poprzez oświadczenie posiadacza weksla. Oświadczenie takie nosi zwyczajową nazwę indosu. Wyróżnia się indos zupełny (indos imienny) oraz indos niezupełny (in blanco). Indos zupełny polega na tym, że w oświadczeniu wskazuje się tego, kto weksel przejmuje, jako również oznacza miejsce oraz datę złożenia indosu na wekslu. Oświadczenie kwituje się podpisem dokonującego indosu. Indos niezupełny polega wyłącznie na złożeniu podpisu przez dokonującego indosu i wręczenie weksla z indosem na ręce nowego posiadacza.  Indosu dokonuje indosant lub żyrant. Pierwszym indosantem zasadniczo jest remitent, który nie zdecydował się bezpośrednio zaspokoić u trasat, ani nie zdecydował się przekazać weksla do żyranta, lecz podjął decyzję o przekazaniu prawa z weksla na indosatariusza, regulując najczęściej w ten sposób swoje zaszłe zobowiazania wobec niego. Oczywiście indosatariusz, który dalej nie chce zaspokoić się u trasata, ani nie przekazuje weksla do żyranta, staje się kolejnym indosantem. Jeśli posiadacz weksla uznaje, że niezbędne jest skorzystanie z poręczenia, udzielonego na wekslu przez żyranta – przekazuje weksel na drodze indosu żyrantowi. Żyrant może bezpośrednio uregulować zobowiązanie wobec remitenta lub obowiązek ten scedować w drodze indosu żyrantariuszowi. Należy pamiętać, że indos spełnia dwie funkcje: funkcję czynności prawnej przenoszącej posiadania weksla, a przez to wszystkich ciężarów i praw z nim związanych oraz funkcję gwarancji dokonującego indosu, że  weksel zostanie przyjęty oraz zapłacony (najczęściej przez trasata).Najczęściej w roli żyrantów występują instytucje bankowe, które od wykupienia weksla od posiadacza pobierają pewną opłatę (formalnie zmniejszającą wartość weksla). Taka korzyść osiągana przez bank nazywa się dyskontem. O dyskoncie możemy też mówić, gdy weksel własny jest wykupywany przez wystawcę przed terminem – o ile strony tak się umówiły w szczegółowych warunkach danej operacji wekslowej. Okoliczność, iż weksel może pozostawać w „trasie” znajduje odpowiednie odzwierciedlenie w zapisach księgowych, które mogą mieć różne mutacje. Czynności prawne dokonywane z używaniem weksli prowadzą do zawiązywania się szczególnego stosunku cywilnoprawnego, który w kodeksie cywilnym został nazwany przekazem. Najprościej istotę przekazu można zrozumieć na przykładzie funkcjonowania weksli trasowanych bez indosu : Trasant wystawia weksel trasowany, a remitent weksel przyjmuje. Czynności te skutkują abstrakcyjnym stosunkiem prawnym polegającym na tym, że trasant zobowiązuje trasata do uregulowania długów trasanta, jakie trasat ma wobec remitenta, a trasat w dorozumieniu zobowiązanie to przyjmuje z zastrzeżeniem, że trasant w ślad za tym zmniejszy występujące z innego tytułu zobowiązania trasata wobec trasanta, lub też trasant zobowiązuje się z nawiązką pokryć w określonym czasie ciężary, jakie trasat poniesie spłacając dług trasanta. Należy zauważyć, że równolegle z tym stosunkiem prawnym nawiązywany jest inny, już nie noszący cech stosunku abstrakcyjnego, stosunek prawny: między trasantem a remitentem. W ramach tego rzeczywistego stosunku prawnego trasant reguluje swoje zobowiązanie wobec remitenta przekazując mu świadczenie osoby trzeciej (trasata), a remitent na taką transakcję się godzi. Trzecią składową stosunku prawnego przekazu jest kolejny abstrakcyjny stosunek prawny : między trasatem a remitentem. W dywagacjach prawno – naukowych oraz rozwiązaniach kodeksowych ścierają się dwie teorie: teoria liberalna, według której sam weksel jako nośnik wierzytelności stanowi wystarczającą podstawę do identyfikacji istoty konkretnego przypadku przekazu, zapisów księgowych, utrwalających operacje księgowe, oraz przyszłych roszczeń z niewykonania praw oraz ciężarów z weksli; oraz teoria ostrożnościowa, postulująca jeśli nie funkcjonowanie porozumień towarzyszących wekslom, to przynajmniej kreowane ogólnych postanowień (reguł) w tym zakresie - konkretyzowanych w prawie wekslowym (które jako takie ma rangę konwencji międzynarodwej).Krajowe regulacje prawne dotyczące przekazu na pewno nie mogą być uznana za tę część kodeksu cywilnego, w której ustawodawca wykazał się najwyższym kunsztem legislacyjnym. W kodeksie cywilnym w odniesieniu do przekazu wykreowano następujące pojęcia: a) przekazującego przekaz ;b) odbiorcy przekazu ;c) osoby trzeciej jako przekazanej (jako przyjmującej przekaz);d) świadczenia osoby trzeciej (świadczenia przekazanego);e) przekazu świadczenia osoby trzeciej (przekaz świadczenia przekazanego);f) przyjęcie przekazu świadczenia osoby trzeciej przez odbiorcę przekazu;g) spełnienie świadczenia przekazanego na rachunek przekazującego .Z bardzo abstrakcyjnego oraz syntetycznego uregulowania problematyki przekazu w kodeksie cywilnym można wywieść, że przekazującym przekaz jest każdy , kto ma zdolność do wywoływania skutku w postaci świadczenia ze strony osoby trzeciej na rzecz odbiorcy przekazu. Odbiorca przekazu jest ten, kto będzie beneficjentem przekazanego świadczenia, po jego spełnieniu przez osobę trzecią. Przedmiotem przekazanego świadczenia może być zobowiązanie osoby trzeciej (przekazanego) do wykonania określonych czynności prawnych lub faktycznych. W szczególności przedmiotem przekazania może być zobowiązanie przekazanego do tego,, że przekaże on odbiorcy określoną kwotę środków pieniężnych. Równie dobrze przedmiotem przekazania może być przekazanie na rzecz odbiorcy zobowiązania przekazanego, że posprząta on powierzchnię biurową odbiorcy przekazu. Wykonanie przekazu pociąga za sobą taki skutek, że odbiorca przekazu zostaje upoważniony przez przekazującego do odebrania świadczenia, a przekazanego do spełnienia świadczenia na rachunek przekazującego. Byłoby poważnym błędem, wiodącym stosującego analizowane  unormowaniami k.c. dot. przekazu, na manowce legislacyjne, gdyby spełnienie świadczenia na rachunek przekazującego chciał rozumieć dosłownie. Spełnienie świadczenia przez osobę trzecią na rachunek przekazującego – to tyle, co działanie osoby trzeciej w końcowym rozrachunku na rzecz przekazującego (osoba trzecia sprząta u odbiorcy przekazu, ale na dobro, dla zasług, a więc w słownictwie kodeksowym na rachunek  przekazującego ). Kodeks cywilny wymaga, aby przekazany oświadczył odbiorcy przekazu, że przekaz przyjmuje; po tym oświadczeniu staje się obowiązany względem odbiorcy do spełnienia świadczenia określonego w przekazie.  Jeżeli przekazana sprzątaczka oświadczy odbiorcy przekazu, że przyjęła przekaz, obowiązana jest posprzątać u odbiorcy przekazu. Jeśli sprzątaczka zadania nie wykona odbiorca przekazu przez rok ma regres roszczeniowy względem sprzątaczki. Po tym czasie bowiem, zgodnie z unormowaniami k.c., ulegają przedawnieniu ewentualne roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu, wynikające z przyjęcia przekazu. Jest raczej oczywiste, że mieszczą się w tym ew. roszczenia odbiorcy przeciw przekazanemu z tytułu niewłaściwego wykonania świadczenia. Jeżeli przekazany oświadczył odbiorcy, że przekaz przyjmuje – może (w dorozumieniu celem niespełnienia świadczenia) powoływać się tylko na zarzuty wynikające z treści przekazu (na przykład na oczywiste wady przekazu, w tym wady ukryte) oraz na zarzuty, które przysługują mu osobiście względem odbiorcy. Z kodeksu cywilnego wynika, że jeżeli przekazany jest dłużnikiem przekazującego co do przekazanego świadczenia, jest on obowiązany względem niego do zadośćuczynienia przekazowi. Zacytowana regulacja zdaje się  sankcjonować nie tylko  oczywistość, występująca  w przypadku weksli własnych (przekazujący czyni z siebie samego przekazanym), ale również sytuacje, w których przekazany jest dłużnikiem przekazanego z racji świadczenie, które u przekazującego pojawiło się u przekazującego względem odbiorcy przekazu, w związku z nieuregulowaną wierzytelnością, jaką przekazujący ma u przekazanego z tego samego tytułu (np. aktualny przekazujący nabył swojego czasu drewno u aktualnego odbiorcy przekazu, aktualny przekazujący sprzedał to drewno swego czasu aktualnemu przekazanemu, aktualny przekazany nie może nie przyjąć przekazu i nie może nie  zadośćuczynić przekazowi, gdyż przekazanym świadczeniem jest de facto dług przekazanego). Ważnym unormowaniem kodeksu cywilnego jest, że jeżeli przekazujący jest dłużnikiem odbiorcy przekazu, umorzenie długu następuje dopiero przez spełnienie świadczenia, chyba że umówiono się inaczej. Jak powyżej podniesiono w operacjach wekslowych oświadczenie przekazanego względem odbiorcy przekazu, iż przekaz przyjmuje następuje w momencie przekazania weksla trasatowi (przekazanemu) do realizacji sumy wekslowej (do wykonania świadczenia z weksla). Oznacza to, że odbiorca przekazu w istocie może nie mieć przez odpowiednio długi czas pewności, że przekazany oświadczy się, że świadczenie wykona. Zabezpieczeniem jest tu zasada, że do czasu spełnienia świadczenia przez przekazanego – przekazujący nie może uznać się za zwolnionego z długu. W tym między innymi należy dopatrywać się podstawowej różnicy między instytucją przekazu a kodeksową instytucją przejęcia długu. Przy przejmowaniu długu osoba trzecia może wstąpić na miejsce dłużnika, który zostaje z długu zwolniony (przejęcie długu) jednak wymaga to albo umowy między wierzycielem a osobą trzecią i zgody dłużnika, albo umowy między dłużnikiem a osobą trzecią i zgody wierzyciela. W operacjach wekslowych zgoda wierzyciela jest oczywiście wymagana, ale dłużnik z długu zwolniony nie zostaje do czasu spełnienia świadczenia z weksla. Końcowo należy zaznaczyć, że stosunek prawny przekazu może być bardzo przydatny przy działaniach rozwojowych w Lasach Państwowych, i to bynajmniej nie wyłącznie w „obszarze” działań rozwojowych, dotyczących handlu drewnem Jak wynika z ustawy o lasach Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe jest reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie zarządzanego mienia, zaś kierownicy poszczególnych jednostek organizacyjnych Lasów Państwowych reprezentantami Skarbu Państwa w stosunkach cywilno prawnych w zakresie swojego działania. Pojawiają się zatem następujące pytania o charakterze zasadniczym :a) czy w zakresie mienia, do reprezentowania którego powołane zostały Lasy Państwowe znajdują się weksle, a jeśli tak – to ;b) jakie - wchodzące w skład mienia Skarbu Państwa -  uprawnienia majątkowe, związane są z wekslami, przypadają Lasom Państwowym, oraz c) do jakich czynności prawnych uprawnieni są – w  związku z operacjami wekslowymi - Lasy Państwowe, w szczególności :- czy Lasy Państwowe mogą wytwarzać weksle własne lub wytwarzać weksle przeznaczone do puszczania w trasę;- czy Lasy Państwowe mogą wchodzić w posiadanie weksli obcych nie trasowanych oraz weksli w trasie;- czy Lasy Państwowe mogą puszczać weksle w dalszą trasę (czy tylko mogą takie weksle przeznaczać do wykupienia przez bank – w razie braku możliwości zaspokojenia kwoty wekslowej u trasata ),- jakie stany faktyczne (jakie zadania) uprawniają Lasy Państwowe do operacji wekslowych.W pierwszym rzędzie należy podnieść, że skrupulatna analiza historycznych aktów prawnych, dotyczących państwowej gospodarki leśnej, prowadzi do wniosku, że na podstawie art. 75. i art. 76. ustawy o lasach Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (jednostki organizacyjne Lasów Państwowych ) odziedziczyło - z zastrzeżeniem, że późniejsze regulacje prawne się temu nie sprzeciwiły lub nie zawierają regulacji odmiennych – m.in. prawo do władania środkami pieniężnymi, materiałami, towarami, czekami, wekslami oraz innymi składnikami  majątku obrotowego, nabywanymi  w toku działalności (wnioskowanie na podstawie zarządzenia Ministra Leśnictwa z 1951 roku o utworzeniu Katowickiego Okręgu Lasów Państwowych).Można więc stwierdzić, że Lasy Państwowe mają prawo do władania w imieniu Skarbu Państwa wekslami – prawo jako takie. Według teorii prawa wekslowego (zob.  Encyklopedia PWN 1996) czynności w zakresie wystawiania oraz indosowania weksla pełnią funkcję gwarancyjną. Normy prawne (przepisy w sprawach poręczeń i gwarancji udzielanych prze Skarb Państwa) w sposób oczywisty zabraniają udzielania przez Lasy Państwowe (jednostki organizacyjne Lasów Państwowych), reprezentujących Skarbu  Państwa w zakresie zarządzanego mienia oraz reprezentujących Skarbu Państwa w stosunkach cywilnoprawnych w zakresie działania Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych, dyrektorów regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych oraz nadleśniczych. – poręczeń i gwarancji ( w domyśle – innych niż zobowiązań wynikających z zobowiązań zwykłych / np. w ramach umów kupna – sprzedaży/).W świetle powyższego jest oczywiste, że jednostki organizacyjne nie mają uprawnienia do poręczania czy występowania w roli wyręczycieli w odniesieniu do weksli obcych. Wystawianie weksli własnych, indosowanie weksli trasowanych powinno być w zasadzie zabronione,  gdyż „ociera” się to niebezpiecznie, a w praktyce wyczerpuje granice niedozwolonego udzielania przez Lasy Państwowe w imieniu Skarbu Państwa gwarancji oraz poręczeń . Również przyjmowanie weksli, będących w trasie, z opcją przekazania ich do wykupu przez banki, może być, przy restrykcyjnym odczytywaniu przepisów prawa, podobnie kwalifikowane ( ten kto wykonuje czynności przenoszenia weksla trasowanego odpowiada za zobowiązania wekslowe solidarnie m.in. wraz z  wystawcą, wykonującym indos, przyjmującym, poręczającym).Stosunkowo najbardziej pewne pod względem prawnym są obce weksle własne, ręczone przez banki lub objęte przyrzeczeniem skupu przez bank. Wydaje się jednak, ze nie ma  podstaw, wynikających z zasad gospodarności  oraz celowości działania, aby instytucją obcego weksla własnego, posługiwać się jak bieżącym środkiem płatniczym. Weksel może znajdować zastosowanie przede wszystkim jako szeroko używany (uzupełniający) środek prewencji w ochronie oraz dochodzeniu mienia leśnego, oraz  „instytucja” dochodzenia ( w tym na drodze sądowej) trudnych roszczeń ( w tym wierzytelności pieniężnych oraz odszkodowań).