wiąz

(botanika leśna, drzewa i krzewy leśne), (Ulmus) rodzaj z rodziny wiązowatych (Ulmaceae) liczący 18 gatunków na półkuli północnej. W Polsce 3 gatunki. Wiąz górski (Ulmus glabra Huds.) – wiąz górski. Drzewo do 40 m wysokości. Pędy dość grube, ciemnoszare, gęsto pokryte szarymi włoskami. Pąki ciemnobrązowe lub czarne, owłosione, kwiatowe kuliste, liściowe stożkowate i zaostrzone. Liście 8-16 cm długości, odwrotniejajowate lub eliptyczne, w nasadzie lekko niesymetryczne, krótkoogonkowe, na brzegach podwójnie piłkowane. Blaszki z wierzchu ciemnozielone i szorstkie, pod spodem jaśniejsze i miękko owłosione, z kępkami włosków w kątach nerwów; często w górnej części rozszerzone i klapowane. Znamiona słupków czerwone. Owoce (oskrzydlone orzeszki) odwrotniejajowate, duże, do 3,5 cm średnicy, siedzące; orzeszki osadzone w środku skrzydełek. Występowanie – prawie cała Europa, bez północno-wschodnich rejonów Skandynawii i zachodniej części Półwyspu Iberyjskiego, a także Kaukaz, Turcja i północny Iran. W górach Europy do 1300 m n.p.m. (Alpy). W Polsce na całym obszarze, do 1200 m n.p.m. (Tatry). Siedliska żyznych lasów liściastych. Grądy oraz łęgi wiązowo-jesionowe i jesionowo-olszowe. Wiąz szypułkowy, limak  (Ulmus laevis Pall.). Drzewo do 40 m wysokosci. Pnie u nasady często deskowato rozszerzone. Pędy cienkie, zygzakowate, brązowe, młode zwykle owłosione. Pąki liściowe małe, wąskostożkowate, kwiatowe duże, jajowate; jedne i drugie zaostrzone. Łuski pąków dwubarwne, jasnobrązowe z ciemnobrązowym obrzeżeniem. Liście do 15 cm długości, eliptyczne lub jajowate, u nasady mocno niesymetryczne, na brzegach podwójnie piłkowane. Ogonki do 6 mm długości. Blaszki z wierzchu gładkie, pod spodem miękko owłosione. Znamiona słupków białe. Owoce okrągłe, małe do 1,5 cm średnicy, wiszące na długich i cienkich szypułkach. Skrzydełka na brzegach orzęsione. Orzeszki osadzone w środku skrzydełek. Występowanie – Europa – od środkowej Francji po Ural, bez rejonów najbardziej północnych i południowych. W Polsce na całym niżu, w górach rzadko, do 700 m n.p.m. Siedliska żyzne i wilgotne. Lasy łęgowe, często na terenach zalewanych w dolinach rzecznych – łęgi wiązowo-jesionowe. Wiąz polny (Ulmus minor Mill. em. Richens). Drzewo do 30 m wysokości. Pędy cienkie, zygzakowate, często zwisające, czasami z listewkami korkowymi, czerwonawobrązowe lub żółtawobrązowe, zwykle nagie lub z rzadkimi, pojednyczymi włoskami. Pąki liściowe stożkowate, ostro zakończone i mocno odchylone od pędu; kwiatowe kuliste i lekko spłaszczone. Łuski pąków jednobarwne, ciemnobrązowe, na brzegach orzęsione szarymi włoskami. Liście eliptyczne lub odwrotniejajowate, u nasady klinowate i słabo niesymetryczne, na brzegach pojedynczo lub podwójnie piłkowane. Blaszki z wierzchu ciemnozielone, błyszczące i nagie, pod spodem jaśniejsze z kępkami włosków w kątach nerwów. Znamiona słupków białe. Owoce odwrotniejajowate, osadzone na krótkich szypułkach. Orzeszki przesunięte w kierunku wycięcia skrzydełek. Występowanie – środkowa i południowa Europa, północna Afryka oraz południowo-zachodnia Azja. W górach do 2100 m n.p.m. (Elbrus w północnym Iranie). W Polsce dość pospolicie na całym niżu, w górach rzadko, do ok. 700 m n.p.m. Siedliska żyzne, świeże i wilgotne. Grądy, łęgi wiązowo-jesionowe oraz mezofilne zarośla na stanowiskach nasłonecznionych, często na skarpach i zboczach dolin rzecznych.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Władysław Danielewicz