żelazo, żelazo wolne w glebach

(Gleboznawstwo leśne), żelazo (Fe) to pierwiastek chemiczny o liczbie atomowej 26 i masie atomowej 55,85. Należy do pospolitszych pierwiastków w skorupie ziemskiej, ogólną jego zawartość w środowisku szacuje się na 6%. Występuje w licznych rudach, najczęściej w postaci tlenków (np. magnetyt-Fe₃O₄, hematyt-Fe₂O₃, limonit-Fe₂O₃ x H₂O), w syderycie – FeCO₃, w domieszce wielu minerałów skał magmowych (biotyt, oliwin, amfibole, pirokseny) i osadowych, w spoiwie skał osadowych klastycznych oraz w niewielkich ilościach w stanie rodzimym. W glebach należy do głównych jej barwników. Za wolne żelazo w glebach uważa się to, które jest wybite z sieci krystalicznej minerałów (oznaczane w ekstrakcie kwaśnego szczawianu amonu). Tlenki żelaza o rozdrobnieniu koloidalnym mają na powierzchni zmienny ładunek elektryczny zależny od pH gleby. Jeśli wartość pH gleby jest poniżej punktu izoelektrycznego PZC (dla tlenków żelaza punkt ten jest przy pH = 7,1) powierzchnia tlenku żelaza jest naładowana dodatnio, a jeśli powyżej tego punktu, na powierzchni występuje ładunek ujemny, co odpowiada odpowiednio adsorpcji jonów ujemnych (pH < 7,1) oraz jonów dodatnich (pH > 7,1). Wolne tlenki żelaza charakteryzuje duża powierzchnia właściwa w granicach 120–632 m²/g, co ma znaczenie w pojemności sorpcyjnej gleby. Żelazo wolne uczestniczy w kilku procesach glebotwórczych: → proces bielicowania, → proces brunatnienia, → proces rdzawienia, → proces glejowy. Zawartość całkowitego żelaza w glebach leśnych nizin, wyżyn i gór Polski prezentuje → Atlas gleb leśnych Polski.

ŹRÓDŁO (AUTOR)

Dąbkowska-Naskręt H., 2009. Naturalne i syntetyczne tlenki żelaza jako adsorbenty pierwiastków śladowych w glebach. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa.
Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych. 41. Dąbkowska-Naskręt H. 2000. Status of iron in alluvial soils from the Wisła River Valley. J. Plant. Nutrition. 23: 1549–1557.

Publikacje powiązane tematycznie

Dąbkowska-Naskręt H., 2009. Naturalne i syntetyczne tlenki żelaza jako adsorbenty pierwiastków śladowych w glebach. Instytut Ochrony Środowiska, Warszawa. Ochrona Środowiska i Zasobów Naturalnych. 41.
Kaczorek D., Sommer M. 2003. Micromorphology, chemistry and mineralogy of bog iron ores from Poland. Catena. 54: 393–402.
Dąbkowska-Naskręt H. 2000. Status of iron in alluvial soils from the Wisła River Valley. J. Plant. Nutrition. 23: 1549–1557. Chojnicki J., 2004. Formy żelaza w madach Żuław. Rocz. Glebozn. 55, 1: 77-87.
Chojnicki J., Brzozowska A., Hryciuk ., Marczak R., 2010. Formy żelaza, glinu i manganu jako wskaźnik niektórych procesów glebotwórczych w glebach rezerwatu „Rybitew” Kampinoskiego Parku Narodowego. Rocz. Glebozn. 61, 2: 29-36.