(zoologia leśna, gady), (łac. Vipera berus) gatunek węża z rodziny żmijowatych (Viperidae). Jedyny w Polsce wąż jadowity. Ciało krępe, długości do 80 cm. Samice większe niż samce (samice 75-80 cm, samce 65-70 cm). Głowa spłaszczona, serceowata lub trójkątna, wyraźnie odgraniczona od reszty ciała. Przód głowy słabo zaokrąglony, nigdy ostro zakończony. Ogon krótki, lekko walcowaty. Łuski grzbietowe wąskie, lancetowate, bardzo wyraźnie wypukłe. Łuski boczne słabo wypukłe, stopniowo coraz szersze. Ubarwienie zmienne. Samice najczęściej miedzianobrązowe i szarobrązowe ze słabo zaznaczonym zygzakiem. Samce ubarwione bardziej kontrastowo: grzbiet najczęściej szaropopielaty lub srebrzysty z wyraźnie zaznaczonym ciemnobrązowym lub czarnym zygzakiem. Rzadko spotykane są osobniki melanistyczne, całkiem czarne. Aktywna w ciągu dnia. Zamieszkuje nasłonecznione tereny leśne z roślinnością trawiastą, wrzosami, krzakami malin i jeżyn, polanki śródleśne i przecinki podmokłych lasów, torfowiska porośnięte krzewami. W górach występuje wśród kamieni, na brzegach hal i pól uprawnych. Poluje aktywnie, z użyciem jadu. Sączy jad do ciała ofiary przez długie kanały w zębach jadowych. Poluje na kręgowce stałocieplne, głównie gryzonie. Rzadko poluje na jaszczurki. Lubi wygrzewać się na słońcu. Płochliwa. Poza polowaniem atakuje tylko schwytana lub przypadkiem nadepnięta; wtedy może być agresywna, ale często kąsa bez wstrzyknięcia jadu (tzw. ukoszęnie suche). Gody w końcu kwietnia i na poczatku maja. Jajożyworodna. Urodzenia w sierpniu-wrześniu. Młodych 5-18. Długość ciała młodych 15-23 cm. U młodych osobników gruczoły jadowe silnie rozwinięte. Sen zimowy na niżu od października, w górach wcześniej. Zimują gromadnie, często z innymi gatunkami gadów i z płazami, pod korzeniami drzew, w wykrotach i w ziemnych jamach. Występuje w całym kraju. W górach do wysokości 2000 m n.p.m. Spośród krajowych gadów ma najdalej na północ wysunięty zasięg. W Europie nie występuje tylko na najbardziej północnych jej krańcach. Objęta ochroną częściową. Ujęta w III załączniku Konwencji Berneńskiej. Według kategorii IUCN gatunek najmniejszego ryzyka.
Berger L. 2000. Płazy i gady Polski. Klucz do oznaczania. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa-Poznań.
Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt. Dz. U. z 2014 r. poz. 1348
Konwencja Berneńska - Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk, sporządzona w Bernie dnia 19 września 1979 r. Dz. U. 1996 nr 58 poz. 263
Juszczyk W. 1974. Płazy i gady krajowe. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Klimaszewski K. 2013. Płazy i gady. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Blab J. i Vogel H. 1999. Płazy i gady Europy Środkowej. MULTICO Oficyna Wydawnicza, Warszawa.
Głowaciński Z. i Rafiński J. (red.) 2003. Atlas płazów i gadów Polski. Status - rozmieszczenie - ochrona. Instytut Ochrony Przyrody PAN, Warszawa-Kraków.
Aulak W. i Rowiński P. 2010. Tablice biologiczne kręgowców. Wydawnictwo SGGW, Warszawa.
Gierliński G., Grabowska J., Grabowski M., Jaskuła R. 2014. Ilustrowana encyklopedia płazów i gadów Polski. Dom Wydawniczy PWN Sp. z o.o., Warszawa.